Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nda (TCDD) yol bakım şefi olarak vazife yapan Mustafa Erturhan, 30 yılda trenle Türkiye’nin birçok bölgesini gezdiği sırada evvel tabiat fotoğrafçılığına, 2002’den itibaren de kuş gözlemciliğine başladı.
Türkiye’nin Anonim Kuşları (TRAKUS) müşahede grubu ve e-Bird Türkiye hakemi de olan Erturhan, raylar üzerine konan kuşları da fotoğrafladı. Erturhan, 15 yılda 21 tipten oluşan özel bir seri oluşturdu.
‘Demiryolu Tabiatı ve Kuşları’ isimli seride kuşlar dışında Erturhan’ın raylarda görüntülediği öbür canlılar da bulunuyor. Uzun mühlet demir yolu etrafındaki kuşları görüntülediğini anlatan Erturhan, 21 Nisan 2011’de Zonguldak-Filyos’ta raylara konmuş kır kırlangıcını TRAKUS’a yüklediğini söyledi.
Yüklediği fotoğrafa kuş gözlemcilerinden etkileyici yorumlar aldığını belirten Erturhan, akabinde yol çalışmalarında raylar üzerinde kuşları görüntülemeye gayret gösterdiğini aktardı.
KUŞLARIN RAYLARLA BAĞI
2013 ilkbahar göç devrinde Konya-Akşehir-Argıthanı istasyonları yol yenileme çalışmalarında alaca kuyrukkakandan çobanaldatana kadar 10’dan fazla tipi raylar üzerinde görüntülediğini belirten Erturhan, “Böylece kuşların raylarla memnun bir bağlantısı olduğuna kanaat getirdim.
Raylar, sahiden de söylendiği üzere çok inançlı noktalar değil. Yaklaşık 20 santim yükseklikte metalden oluşan, kışın eksi 20, yazın artı 60 derecelerin görüldüğü, kuşlar için hiç de cazibeli olmaması gereken ortamlar olmasına karşın daima üzerlerinde kuş görmek mümkün” dedi.
Demir yolu tabiatı serisinde raylara konuk olan tiplere ilişkin 2007-2022 yıllarında Zonguldak, Malatya, Konya, Afyonkarahisar, Isparta’da bugüne kadar birçok kuş tipi fotoğrafladığını anlatan Erturhan, en son Burdur Gar’daki raylarda fotoğrafladığı ispinozların, serideki 21’inci kuş tipi olduğunu lisana getirdi.
‘YIRTICI GÖRMEK İÇİN ÜLKÜ ALAN’
Mustafa Erturhan, kuşların rayları neden sevdiğine yönelik ise şunları kaydetti: “Sanıldığı kadar inançsız bir ortam değil, yol etrafında her iki tarafa 6 metrelik platform etrafa hakim bir alan yaratıyor. Yırtıcılar için çok yüksek olmayan bir alandan çevreyi izlemek, öbür kuşlar içinse gelen yırtıcıları görmek için ülkü bir alan. Evvelden tahıl vagonu taşıyan trenlerden dökülen taneleri, ötücüler toplamak için yolları tercih ediyorlardı.
Ayrıyeten demir yolunun tabanını oluşturan 3-6 cm ebatlı iri çakıllar ortasındaki boşluklar böcekler ve kertenkele üzere küçük sürüngenlere konut sahipliği yapabiliyor. Yol kenarlarında bulunan yedek yol gereçlerinin altında fare yuvalarını sıklıkla görebiliyoruz. Küçük köprü ve menfezleri kukumavlara, çelik köprüler kaya güvercinlerine, köprü altları kırlangıçlara ülkü yuva ve dinlenme alanı oluşturuyor.
Tüneller yarasalara mesken sahipliği yapıyor ve birinci 20 metredeki su oluklarına, serçe ve kızılkuyruklar yuva yapmayı tercih ediyor. Üstgeçitler altındaki boşlukları kerkenezler yuva olarak kullanıyor ve yağmurda birçok kuş tipi de bu alanlarda korunuyor. Açık düzlükler ve bozkırlardan geçen rayların etrafındaki telgraf direklerine saksağanlar yuva yapmayı seviyor. Sulak alanlardan geçen raylarda ezilen kurbağalar, yılanlar ve küçük canlıları toplamak için alacabalıkçıllar ve kıyı kuşları görülebiliyor. Kargalar, topladıkları cevizleri getirip raylarda balast taşlarının ortasına saklıyor.”
