Habil TANGÖREN – Ahşap yakma sanatı (Pyrography), bir fotoğrafın ahşap üzerine transfer edilerek, özel bir havya ile ve gölgelendirme tekniğiyle yakılmasıdır. Geçmişte demirin ateşte kızdırılarak, deri ve ahşap üzerine uygulandığı yakma sanatı, artık çağdaş tekniklerle yaşatılıyor.
Ahşap yakma tekniği, dekoratif emelli olarak antik çağlardan beri ahşap ve deri eşyaların bezeme süreçlerinde kullanılmaktadır. Son periyotlarda tekrar tanınan olan ahşap yakma sanatı, teknolojinin de kullanılmasıyla en görkemli günlerini yaşıyor.
Düzeltme bahtı yok
Bu sanatta, karakalem yahut yağlı boyadaki üzere düzeltme imkanınız yok. Bir kere yakılan ahşabı düzeltmek mümkün değil. Ahşap yakma sanatı, şimdilerde eski ustalar ve belediyelerin açtığı kurslarda yine canlandırılıyor. Çeşitli uçları olan özel bir havya ile ortaya çıkan eserler görenleri kendine hayran bırakıyor. Ahşap yakma, kahve tonlarına hakim bir sanat. Ahşap yakılarak yapıldığından renkler kahverengi ve tonlarında ortaya çıkıyor. Havya ucu çok bastırıldığında daha koyu renkler elde edilirken, hafif dokunuşlarda daha açık tonlar elde ediliyor.
Ülkemizde bu sanatı yaşatan çok sayıda sanatçı bulunuyor. Bunlardan kimileri çeşitli kurslarda dersler vererek yeni sanatkarlar yetiştiriyor ve bu sanatın gelecek jenerasyonlara aktarılmasına yardımcı oluyor.
Bu sanatkarlardan biri de Adana’da yaşayan Yusuf Ziya Güreken. 1955 doğumlu Güreken, Adana Erkek Lisesi’ni 1974 yılında bitirdikten sonra İstanbul’da Tatbiki Hoş Sanatlar Yüksekokulu’nda okudu. Buradan mezun olduktan sonra çeşitli reklam şirketlerinde çalışan Güreken, daha sonra kendi reklam şirketini kurdu. Yıllarca reklam bölümüne emek veren Yusuf Ziya Güreken, 2005 yılında kendisini emekliye ayırdı ve bu süreçte ahşap yakma sanatıyla tanıştı. Bu büyüleyici sanat kolunda ortaya çıkardığı eserler görenlerin büyük hayranlığını kazandı. Güreken, bir müddet sonra Tuzla Halk Eğitim Merkezi’nde eğitmenlik yapmaya başladı ve orada yeni sanatkarlar yetiştirdi. Hala özel dersler veren sanatçı, bugüne kadar 4 ferdî stant açtı, karma stantlarda yapıtlarını sanatseverlerin beğenisine sundu.
Güreken, sanatıyla ilgili şu bilgileri verdi: “Proje için kullanılacak fotoğraf karbon kağıdı ile ahşap üzerine transfer edilir. Koyu gölgeli yerler el ile tespit edilir. Yakma el makinesi ile yakma uygulamasına başlanır ve birinci olarak kalemin yan kenarı kullanılır. Keskin kenarlı uç ile hudutlar yakılması tekniği uygulanır.”
‘Kolay üzeredir lakin…’
“Havya uçları gölgelendirme, çizim yapma ve biçim verme vazifelerini üstlenir. Kaliteli bir eser elde etmek için öncelikle tecrübe ve kaliteli gereç gerekir. Her ne kadar dışarıdan bakıldığında kolay görünen bir sanat üzere dursa da teknik yüklü süreçlerin gerektiği noktalar olmaktadır.
Portre ya da görünüm çizimleri yapılacaksa kontraplak tercih edilmeli. Kontraplak açık renkte ve düz olmalıdır. Bu gerecin hafif bir dokusu olduğu için ortaya çıkan eserler de daha güzel olacaktır.”
Stant hazırlığı
Yusuf Ziya Güreken, şu sıralarda küratörlüğünü yaptığı 3. yakma fotoğraf sanatı standına hazırlanıyor. İstanbul Sultanahmet’teki Basın Müzesi’nde 11 Nisan’da açılacak olan stant, 29 Nisan’a kadar gezilebilecek.
‘Ahşap yakma sabır ve titizlik isteyen bir sanat’
Adana’da 1953 yılında doğan Mehmet Pınarbaşı, çalışma hayatına Adana ‘da bankacılıkla başladı. Bu kentte uzun müddet misyon yaptıktan sonra 1999’da Antalya’ya tayini çıktı. Çalıştığı kamu bankasından 2003 yılında emekli olan Pınarbaşı, bundan sonraki süreci şu sözlerle anlattı:
“Önce içimde bir ukde olan diksiyon kurslarına katıldım. Sonrasında birinci, orta ve lise yıllarında başarılı olduğum fotoğraf yapmaya karar verdim. Özel dersler aldığım fotoğraf çalışmalarımı daha ileri safhaya taşıdım. Daha sonra çeşitli atölyelerde fotoğraf, seramik, rölyef kurslarına katıldım. Çeşitli eserler ortaya çıkardım. Bunların yanında tezhip ve çizgi çalışmaları da yaptım.
Rölyef atölyesinde deri çalışmalarım da oldu. Çanta ve cüzdan üzerini yakma ile değişik modeller uyguladım. Tekrar bu atölyede ahşap yakma çalışmalarına başladım. Ahşap yakma sanatının çok farklı, bir o kadar da titiz ve sabırla yapılan bir iş olduğunu anladım ve çok sevdim. Ahşap yakma çalışmaları, modeline ve ebadına nazaran uzun sürebiliyor. Gölge ve karanlık alanları çok olan modellerin çalışmaları daha da uzun sürebiliyor. Lakin çok keyifli bir sanat kısmı.”
‘Pandemiyle bu sanata başladım’
Rize’de yaşayan Nedim Çelik, pandemiden evvel vakit geçirmek, el marifetini geliştirmek gayesiyle ahşap yakma sanatına başladı. Fakat Çelik, vakit içinde ortaya koyduğu yapıtlarla etrafının beğenisini ve takdirini kazandı. Pandemi periyodunda meskene kapanmak zorunda kalan ve bu müddette giderek daha hoş eserler ortaya çıkaran Çelik, “Çevremden aldığım olumlu yansılar ve uzun yıllardır bu sanatla uğraşan ustaların takdiri, beni de bu sanatı yaptığıma inandırdı. Facebook’ta açtığım sayfada bu sanatı öğrenmek isteyenlere hem teknik bilgi hem şablon dayanağında bulunuyorum” dedi.
