Nasıl hesaplanır?
Milliyet’ten Cem Kılıç’ın ilgili yazısı şöyle; İş Kanunu’na nazaran fazla mesainin hesaplanmasında en temel metot, emekçinin günlük çalışma müddetlerinin toplanması ve haftalık çalışma mühletinin bulunması. Haftalık çalışma mühleti 45’in üzerindeyse 45’in üzerindeki müddetler için personele fazla mesai fiyatı ödenmesi gerekir. 45 saatin üzerindeki her bir saat çalışma için emekçinin saatlik fiyatının yüzde 50 artırılması ile fazla mesai fiyatı hesaplanır ve personele ödenir.
Günlük 11’i geçemez
İş Kanunu haftalık çalışma mühleti üzerinden fazla mesai değerlendirmesi yapmakla birlikte personel ve patronun muahedesi halinde haftalık çalışma müddetinin haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı halde dağıtılabileceği unsurunu benimsemiştir. Hasebiyle emekçi ve patronun muahedesi ile haftalık 45 saatlik çalışma mühleti 6 güne bölünebileceği üzere 3 güne de bölünebilir.
Çalışanın haftalık çalışma müddeti 45 saati aşmasa dahi, günlük 11 saati aşması halinde, bu çalışmalar için fazla çalışma fiyatı ödenmesi gerekir.
Nöbetleşe çalışma mı?
Haftalık 45 saatlik çalışma emekçi ve patronun mutabakatı ile haftanın çalışılan 6 gününe günlük 7.5 saat olarak bölünebileceği üzere, 5 güne 9 saat olarak da bölünebilir. Vardiyalı çalışmalarda ve işyerinin yerleşim yerlerinden uzakta olması ya da nöbetleşe çalışmalarda ise haftanın 3 ya da 4 günü çalışma yapılması kelam konusu olabilir.
Bu üzere durumlarda çalışanın çalışma mühletinin günlük 11.5 ya da 15 saat olarak belirlendiği görülmektedir. Kimi durumlarda 24 saatlik iki vardiya halinde çalışma görülmektedir. Bilhassa havalimanı, hastane üzere işyerlerinde nöbetleşe çalışmanın sık kullanıldığı ve işçilerin 24 saat çalışıp 24 saat müsaadeli olduğu çalışma biçimleri ortaya çıkmaktadır.
Denkleştirme nedir?
Birtakım işyerlerinde İş Kanunu’ndaki denkleştirme aslı uygulanır. Yani personellerin birtakım haftalarda çalışma mühletleri 45 saatin üzerinde olmakla birlikte denkleştirme mühleti içerisinde bir bütün olarak çalışma müddetleri 45 saati aşmamaktadır. Bu durumda İş Kanunu patronun fazla mesai fiyatı ödemesinin gerekli olmadığına hükmetmektedir.
Milyonları ilgilendiren mesai kararı
Yargıtay personelin 24 saat çalışıp 24 saat dinlendiği çalışma biçiminde emekçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğini kabul etmiştir.
Bu durumda Yargıtay 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme metoduyla çalışmalarda emekçinin bir hafta 3 gün, öteki hafta ise 4 gün çalışacağını ve haftalık olağan çalışma mühleti dolmamış olsa dahi çalışanın günlük 11 saati aşan çalışmaları nedeniyle fazla mesai fiyatına hak kazanacağına hükmetmiştir.
Bu çalışma biçiminde personelin birinci bir hafta 9 saat, takip eden hafta ise 12 saat fazla mesai yaptığı kabul edilmiştir. Yargıtay bu üzere çalışmada fazla mesai hesabının personelin bir hafta 9 saat, takip eden hafta ise 12 saat fazla çalışma yaptığı üzerinden hesaplanması gerektiğini belirtmiştir. Bu formda çalışan çalışanların fazla mesai hesaplarındaki kuralı göz önünde bulundurarak mahkeme yoluna gitmesi yerinde olur.
