Sizce dünyayı kim değiştirebilir? Bilim insanları, hükümetler, şirketler, yetişkinler, siz, ben…
Bence dünyayı gençler ve çocuklar değiştirebilir.
Yalnızca onları biraz ciddiye almamız gerekiyor.
Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın düzenlediği İklim Şûrası yarın Konya’da başlıyor. Yapılacak toplantıların akabinde Türkiye’nin geleceği için kıymetli kararlar açıklanması bekleniyor. Zira bu 25 Şubat’a kadar sürecek toplantılarda Türkiye’nin iklim siyaseti belirlenecek. Kamu kurumları, mahallî idareler, üniversiteler, iş dünyası, milletlerarası kuruluşlar, özel dal ve STK temsilcileri dahil 600’ün üzerinde iştirakçi yedi çalışma kümesinde tarışmalar yürütecek. Toplantıda alınacak kararlar doğrultusunda bakanlık değerli adımlar atabilir ve berbata giden gidişatı değiştirebilir.
Pekala ne konuşulacak bu şûrada?
Sera gazı azaltımı, yeşil finansman ve karbon fiyatlama, iklim değişikliğine ahenk, mahallî idareler, göç, adil geçiş, öteki toplumsal siyasetler ile bilim ve teknoloji üzere başlıklar masaya yatırılacak.
‘KÖMÜRDEN ÇIKIŞ MÜMKÜN’
Gençler ve çocuklar bu toplantılar öncesinde şu çağrıyı yapıyor:
“Paris İklim Mutabakatını onaylayan Türkiye’nin atması gereken birinci adım kömürden çıkmak. Kömür teşvikleri kalkar ve kirleten öderse, Türkiye’nin en geç 2030 yılında elektrik üretimi için kömürden çıkması mümkün. Türkiye iklim krizini ve bizim geleceğimizi ciddiye almak istiyorsa, 2030’a kadar kömürden çıkış ve sonraki evrelerde tüm fosil yakıtlarından çıkış bir zorunluluktur. Gençler olarak karbonsuz gelecek istiyoruz.”
Gençler ve çocuklar, 2030 amacının tutturulması için yenilenebilir gücün hissesinin iki katına çıkarılması gerektiğini vurguluyor.
Şûra öncesi, change.org’ta “Türkiye, karbonsuz bir gelecek için 2030’a kadar kömürden çıksın!” ismiyle bir imza kampanyası da başlatıldı.
‘MUAF TUTULUYOR’
Gençlerin daveti, aklıma mevzuata uygun olmadıkları gerekçesiyle faaliyeti süreksiz olarak durdurulan ve kömürle çalışan termik santralleri getirdi. Bu santrallerin durumunu incelediğimde karşıma çıkan tabloya inanamadım.
Hava kirliliğinin sıhhat tesiri hakkında araştırmalar yapan Pak Hava Hakkı Platformu, santrallerin şimdiki durumlarını kıymetlendirmiş. Platformun paylaştığı bilgilere nazaran özel dala devredilen Türkiye’nin en eski ve en kirli termik santralleri, 2019’dan bu yana süreksiz faaliyet evrakı (GFB) verilerek etraf mevzuatı yükümlülüklerinden daima muaf tutuluyor.
‘GEÇİCİ FAALİYET EVRAKI ÇIKMAZI’
İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği’nin (İDPAD), Haziran 2021’de yayınladığı raporda da 2020 yılının başında kapatıldığı tez edilen kömürlü termik santrallerin yaklaşık 1.5 yıldır süreksiz faaliyet dokümanları ile hiçbir etraf yatırımını tamamlamadan çalıştırıldığı belirtiliyor.
İDPAD’ın termik santrallere yönelik şimdiki incelemesine nazaran tablo şöyle:
– 1984 yılında işletmeye alınan Afşin Elbistan A Termik Santrali (Çelikler Holding, Kahramanmaraş): Haziran 2020’de GFB alarak yine çalıştırılmaya başlandı. Geçen iki yıl içerisinde üç kere GFB aldı. Hala GFB ile çalıştırılıyor.
· 1956 yılında açılan Tunçbilek Termik Santrali (Çelikler Holding, Kütahya): Haziran 2020’de iki ünitesine GFB verilerek işletmeye alındı. Ocak 2021’de GFB’si iptal edildi, fakat yasal olarak kapalı kalması gereken müddet içinde yine çalıştırıldı. Türkiye’de şu anda hala işletilen en eski kömürlü termik santral olan Tunçbilek santralinin hala etraf müsaadesi bulunmuyor.
· 1973 yılında açılan Seyitömer Termik Santrali (Çelikler Holding, Kütahya): Haziran 2020’de iki ünitesinde GFB alarak işletilen ve daha sonra kapasite artışına da gidilen Seyitömer termik santralinin şu an geçerli GFB’si 12.02.2022 tarihinde bitti. GFB’sinin mühletinin dolmuş olmasına, şimdi gerekli etraf yatırımlarını yapmamış ve etraf müsaadesi almamış olmasına karşın santral faaliyetine devam ediyor.
· 1984 yılında açılan Soma Termik Santrali (Konya Şeker A.Ş., Manisa): Santral 2020 Ocak ayında büsbütün durdurulması gerekirken, bölgesel ısı sağlıyor olduğu münasebeti ile iki ünitesi çalıştırıldı. İki kere GFB verildi ve hala etraf müsaadesi olmadan çalıştırılıyor.
· 1989’dan beri işletmede olan Çatalağzı Termik Santrali (Bereket Holding, Zonguldak): Haziran 2020’de GFB alarak tekrar işletmeye sokulan Çatalağzı termik santrali, GFB müddeti 08.06.2021’de bittikten 3 ay sonra 02.09.2021’de etraf müsaadesini almış. Ortada geçen mühlet için uygulanması gereken idari yaptırımların hayata geçirilip geçirilmediği bilinmiyor
· 1986’da açılan Kangal Termik Santrali (Konya Şeker A.Ş., Sivas) – Santralin Haziran 2021’de alınmış bir etraf müsaadesi var. Lakin, GFB’si 04.06.2021’de bitmesine karşın etraf müsaadesi bu süreçte değil daha sonra, 30.07.2021 tarihinde alınmış. Etraf müsaadesi bitiş mühleti ise GFB’nin bitiş tarihinden itibaren başlatılmış ve ortadaki müsaadesiz süreç için bir yaptırım uygulanmamış.
‘YETERLİ İSTASYON YOK’
Türkiye’de hava kalitesini izlemek için kâfi istasyon olmadığının altını çizen Pak Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Deniz Gümüşel, “Kahramanmaraş’ta, 2020 yılında toz (partikül madde) kirliliğine dair kâfi data üretilemedi. Yetersiz data nedeniyle hava kirliliğinin halk sıhhatine tesiri tam olarak hesaplanamaz iken süreksiz faaliyet dokümanı ve müsaadelerle en tehlikeli gazları açığa çıkaran termik santraller çeşitli muafiyetlerle mevzuatın etrafından dolanabiliyor. Kamunun bu mevzuda yaptırım uygulamaması epeyce düşündürücü” diyor.
‘GENÇLERE KULAK VERİN’
Üstte ismi geçen santrallerin en genci 33 yaşında. Neredeyse hepsi ömrünü tamamlamış.
Bir yanda gelecekleri için çırpınan gençlerin daveti, öbür yanda o geleceği kömür karasına boğan santral gerçeği… İkisi de önümde, ikisini de okuyorum ve şunları mırıldanırken buluyorum kendimi:
Köprüden evvel son çıkış olabilir… Evet, dünyayı gençler ve çocuklar kurtaracak.
Karar vericiler seslerini daha fazla geç kalmadan duymalı.
