Dünyanın gözü önünde, 21. yüzyılda bir savaş sürüyor ve kimse hiçbir şey yapamıyor. Avrupa’nın ortasında beşerler, hayvanlar, canlılar, tabiat ölüyor ve tüm dünya çaresizce seyrediyor.
Savaş başlar başlamaz Rusya’nın birinci gayesi, Ukrayna’nın başşehri Kiev yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santralı oldu ve santral Rusların eline geçti. Yıllar evvel, başta Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu komşu ülkeler olmak üzere bütün dünyayı etkileyen büyük facia akıllardan çıkmamıştı ve gözler bir anda savaşın ortasında kalan nükleer santrale çevrildi.
PEKALA BU SANTRAL NEDEN BU KADAR TEHLİKELİ?
Hepimiz, bilinçaltımıza işleyen bu santralı aslında yakından tanıyoruz. Çernobil Nükleer Santralı, 26 Nisan 1986’da patladı ve o güne dek görülmemiş en büyük nükleer felaket yaşandı. Bakıma alınan santralın dördüncü reaktöründe meydana gelen patlama, Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombalarını tam 200 kat aşan bir tesir yarattı. Patlamanın tesiriyle santralda misyonlu 31 kişi öldü fakat daha sonra Türkiye’nin de dahil olduğu yakın coğrafya on yıllar uzunluğu sürecek ölümcül bir felaketin içine düştü. Radyasyondan en çok etkilenen santralın etrafındaki 30 kilometre çapındaki alan boşaltılarak bu bölgede yaşayan on binlerce kişi tahliye edildi. Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran, Çernobil’in etrafındaki 30 kilometrelik bölgede yaşayan ya da tasfiyesinde misyon alan toplam 600 bin kişi yüksek dozda radyasyona maruz kaldı. Felakette açığa çıkan radyasyondan bugüne kadar 100 milyonlarca insanın etkilendiği düşünülüyor.
Çernobil Nükleer Santralı ‘BİLİM İNSANLARI ARAŞTIRDI’
Ukrayna ve Norveç’teki üniversiteler ile Greenpeace Araştırma Laboratuvarları’ndan bilim insanlarının araştırması ise Çernobil felaketinin tesirlerinin kazadan on yıllar sonra bile devam ettiğini ortaya koyuyor. Araştırmacılar, Çernobil Nükleer Santralı’nın da içinde yer aldığı, Ivankiv bölgesinden 2011 – 2019 yılları ortasında tahıl, toprak ve odun örnekleri topladı. Santralın güney ve güneybatısındaki çeşitli alanlardan alınan örneklerin çok büyük kısmında, kazadan sonra etrafa saçılan ve radyoaktif tehlike yaratan stronsiyum-90 isimli radyoaktif izotopa rastlandı. Toplanan tahıl örneklerinin yüzde 45’inde, beşerler için kabul edilebilir limitlerin üzerinde stronsiyum-90 tespit edildi. Örnek alınan iki bölgedeki stronsiyum-90 düzeyi, limitlerin iki katından fazlaydı. 2013 yılına Ivankiv bölgesinde toplanan odun örneklerinin yüzde 82’si, 2015 yılında yüzde 75’i, 2018 yılında yüzde 88’i ve 2019 yılında yüzde 75’i, Ukrayna’da yakacak odun için verilen limitlerin üzerinde stronsiyum-90 içeriyordu.
Çernobil nükleer santralı dört reaktörden oluşuyor ve bunlardan sonuncusu 15 Aralık 2000’de kapatıldı. Bir reaktörün kapatılmasının akabinde büsbütün devre dışı kalması, kalıntıların yok edilmesi onlarca yıl sürüyor.
‘ETKİLERİ HALA SÜRÜYOR’
Çernobil’in tesirine maruz kalan ülkelerden biri de Türkiye’ydi. Lakin o periyotta Türkiye’de yetkililer bu felaketi o kadar hafife aldı ki periyodun Sanayi ve Ticaret Bakanı Cahit Aral’ın, Karadeniz’de yetişen çayların radyasyondan etkilenmediğini ispat etmek için kameraların karşısında çay içmesi hafızalara kazındı. Bizlerin hafızalarına ve yüreklerine bu felaketle ilgili tek kazınan bakanın çay içmesi değildi. Tıpkı vakitte Karadeniz bölgesinde artan kanser olayları ve bu yüzden kaybettiğimiz yakınlarımızın acılarıydı da…
Arif Ali Cangı ‘DERHAL VAZGEÇİLMELİ’
Karadeniz Bölgesi’ni bu kadar yakından etkileyen facia maalesef Türkiye’yi nükleer sevdasından vazgeçirmedi. Facianın 36. yıl dönümü yaklaşırken Türkiye’de şu an Mersin Akkuyu Nükleer Santralı’nın inşaatı sürüyor.
Çernobil Nükleer Santralı’nın tekrar gündeme gelmesiyle birlikte ben de Akkuyu santralını yakından takip eden etraf ve ekoloji avukatı Arif Ali Cangı’yı aradım. Cangı’ya dünyayı panikleten santral ve Akkuyu hakkında şu anda ne düşündüğünü sordum:
“Akkuyu Nükleer Santralı, Rusya’nın teknolojisiyle yapılıyor ve bütün denetim de onlara bırakılıyor. Santralın maliyeti ve inşaat bittikten sonra üretilecek elektriğin çok değerliye mal olacak olması bir yana, Ukrayna’da yaşananlar bize ülke topraklarında bir öbür ülke tarafından santral yapılmasının ve bütün denetimin o ülkeye bırakılmasının hem güç güvenliği açısından hem de ulusal güvenlik açısından tehdit oluşturduğunu gösterdi. Akkuyu Nükleer Santralı, Rusya’nın denetimi altında olacağı için muhtemel bir kriz anında oradan her türlü operasyon yapılabilecektir. Öteki yandan Orta doğu üzere bir coğrafyadayız. Bölgemizde daima bir kriz, savaş hali kelam konusu. Akkuyu Nükleer Santralı yeniden bir kriz anında amaç olabilir. Yani nükleer santral tabiat için olduğu kadar ülke için de büyük bir tehdit oluşturuyor. O yüzden Akkuyu Nükleer Santralı’ndan derhal vazgeçilmeli.”
‘DERS ÇIKARMALIYIZ’
Yalnızca Akkuyu değil, Sinop İnceburun’da da 2. nükleer santralın kurulması için de harekete geçildi. 3. nükleer santralın ise Kırklareli İğneada’ya yapılmasının düşünüldüğü dillendirildi. Akkuyu’da inşaat sürüyor, Sinop’ta yüz binlerce ağaç katledildikten sonra süreç durdu. Japonlar artan maliyetler nedeniyle vazgeçti. Projenin geleceği belgisiz. Tabiat mükemmeli İğneada için alınacak kararı tasa içinde bekliyoruz.
Dünya artık iklim krizini, yenilenebilir güce geçişi konuşuyor. Gelişmiş ülkeler tıpkı kömür üzere nükleer güçten çıkışı tartışıyor, birtakım ülkeler eskiyen nükleer santralleri kapatıyor, yenilerini açmıyor. Almanya ve Belçika birkaç yıl içinde nükleer güçten çıkmayı planlıyor. Onlar yaşanan felaketlerden ders çıkardılar…
Evet, tahminen nükleer aksisi adımlar atılıyor lakin yetersiz. Avrupa’da, Rusya’da, ABD’de, dünyanın dört bir yanında çok sayıda nükleer santral hâlâ faaliyette. Her biri adeta birer saatli bomba. Bir zelzele, bir savaş, bir kaza ya da kimsenin aklına gelmeyecek küçük bir ihmal… Her an yeni bir felaket yaşanabilir, binlerce kişi ölebilir, milyonlarca kişi etkilenebilir, jenerasyonların geleceği yok olabilir.
Pekala bu riske girmeye sahiden kıymet mi? Bu ısrar neden? Bir insanın canından, sakat doğacak bir çocuktan, erken ölecek bir anneden, babadan, zehirlenecek ağaçlardan, çiçeklerden, balıklardan, kuruyacak tarlalardan daha mı pahalı?
Tehlikeyi görüp, gerçek olanı yapmak için daha kaç Çernobil, daha kaç Fukuşima yaşanmalı? Kaç hayat daha sönmeli?
Sahiden…
Bu riske girmeye kıymet mi?
