HİS ERDOĞAN
Temel besin unsurlarında Katma Kıymet Vergisi’nin (KDV) yüzde 8’den yüzde 1’e inmesinin ardından denetimler sürüyor. Genel olarak değişikliğe uyulduğu görülse de ilerleyen günlerde fiyatlara yansımanın kalıcı olup olmadığı anlaşılacak. Kimi maliyet kalemlerinde daima değişkenlik gösteren fiyatlar; üretici, komiteci, endüstrici ve tüketiciyi ayrı farklı şiddetli kaidelere itiyor. Hava koşullarının düzelmesiyle bilhassa zerzevat eserlerinde bozulan arz talep istikrarının düzelmeye başladığı görülüyor. Kırmızı ette ise KDV indirimi tezgaha yansıdı lakin karkas ette devam eden fiyat artışı tahlili tıkıyor.
İndirim öncesinde çektiğimiz fotoğraflar ile yaptığımız karşılaştırmalara baktığımızda; zincir marketlerde süt eserlerindeki KDV kaynaklı fiyat indirimi ortalama 4-7 lira ortasında oldu. Bilhassa peynir fiyatlarında bir gevşeme var. Çay fiyatındaki düşüş ise 2 ila 3 lira ortasında.
‘Sadece artırımı önledi’
Ayçiçek yağında 1 litrelik ambalajda fiyat düşüşü 2 lira, 2 litrelik ambalajda ise 4 lira oldu. En güçlü fiyat düşüşü ise bakliyatta görülüyor. Buna nazaran kırmızı ve yeşil mercimek fiyatında 5 liraya yakın fiyat indirimi geldi. Bulgurda 1-2 lira, pirinçte 2 lira düşüş var. Market tezgahındaki kırmızı etteki fiyat indirimi ise 7 lira olarak görülüyor.
Birtakım markaların eserlerinde ise indirim görülmedi. Bu markalar, KDV indiriminin, esere gelecek yeni fiyat artışlarını engellediğini lakin fiyat düşüşüne yönelik bir oran oluşturmadığını söz etti.
Bu haftaya kadar tüketicinin ana gündemini; salatalık, patlıcan ve kabakta bu haftaya kadar kilosu 30 lirayı gören fiyatlar; kış sebzelerinin genel olarak süratli fiyat artışı ile süt eserleri ve et fiyatlarındaki önlenemez yükseliş oluşturdu. Güç başta olmak üzere üretici maliyetlerindeki yükselişler ile süratle artan ambalaj fiyatları da üretici/satıcı tarafında ana sıkıntılar olarak kayda geçti.
‘Hem sorun, hem tahlil tarlada’
‘Sorunun kaynağı tarlada başlıyor’ diyen Tarım Muharriri Ali Ekber Yıldırım, tahlilin de market rafları yerine tekrar tarlada aranması gerektiğine dikkat çekiyor. Yıldırım, “7 puanlık KDV indirimine karşılık bir bu kadar da firmaların indirim yapması bekleniyordu lakin bu türlü olmadı. Birkaç hafta raflarda bir gevşeme görülür fakat akabinde yeniden yüksek fiyatları konuşacağız. Girdi maliyetleri, taşıma maliyetleri, ambalaj maliyetleri artmaya devam ederken raftaki eserin fiyatının düşmesini bekleyemeyiz.
Temel tahlilin girdi maliyetlerini düşürmekle ve üretimi artırmakla olacağını görmemiz gerekiyor” dedi. Zerzevat tarafındaki fiyat artışlarını da kıymetlendiren Yıldırım, “En değerli meselelerden biri seradaki üretim maliyetlerinin artışı. Bir yılda yüzde 130’un üzerinde artış yaşandı. Aralık ve nisan devri tüm dünyada üretimin azaldığı bir devir. Eser azalınca fiyat artıyor. Bir de ‘mevsimsellik tezi var.’ Eserlerde bir mevsimsellik tesiri elbette var fakat geçmiş yıllara baktığımızda, yazın 3-4 lira olan domates kışın 7-8 lira olurdu. Yeniden patlıcanda, salatalıkta böyleydi. Bir anda 25-30 liraya çıkan fiyatları maliyetler tetikliyor” diye konuştu.
‘Maliyet artışı durmuyor’
Kırmızı ette toptan satışta alış fiyatında yüzde 1 olan KDV, perakende satışta yüzde 8 olarak uygulanıyordu. Hususla ilgili bölümlerin uzun vakittir KDV indirimi talebi vardı. Mevcut indirim ile kimi kasaplarda 10-12 lira ortasında fiyat indirimi yapıldı.
Türkiye Kasaplar, Besiciler Et ve Et Eserleri Esnaf ve Sanatkarları Federasyonu Lideri Fazlı Yalçındağ, “KDV indirimi ile uzun devirdir yaşanan sorun çözülmüş oldu. Bizler indirimi müşterimize anında yansıtmaya başladık. Lakin örneğin cuma günü aldığım ile bugün aldığım fiyatlar ortasında üç lira fark ediyor. Yani maliyet artışları durmuyor. Yine de maliyetlerin bizi zorladığı noktaya kadar devletin katkısına biz de katkı vereceğiz. KDV indirimi en azından gelecek artırımları göğüslememizi sağlayacak” dedi.
‘Ücretsiz alsak bile 3.5 liraya gelir’
Bilhassa kar yağışının tesirli olduğu büyükşehirlerde ve çok yağışların yaşandığı üretici vilayetlerdeki kasvetler nedeniyle birkaç haftadır sera sebzelerindeki fiyat artışları tetiklendi ve oldukça yüksek fiyatlar oluştu. Biber çeşitlerinde 30-40 lira, patlıcan, kabak ve salatalıkta 25-30 lirayı aşan fiyatlar yaşandı. Bu hafta pazar ve market fiyatlarında gevşeme yaşanan bu eserlerden salatalık 12-15 liraya, patlıcan ve kabak ise 17-20 liraya satılıyor.
Fiyatların bir ölçü daha ineceğini anlatan Mersin Halciler Derneği Başkanı Münir Şen, “Bu haftaya kadar bilhassa hava kaidelerinin zorluğundan kaynaklı olarak kışlık (sera) sebzelerde fiyat artışları herkesi çok rahatsız etti. Arz talep istikrarı şaşmıştı. Fiyatların aşağıya geldiğini görüyoruz. Evvelki hafta halde 17 lira olan hıyar 7 liraya düştü. 20 lira olan patlıcan 12 liraya indi. Esasen artık artan maliyetler göz önüne alındığında kimse 3-5 liraya eser almayı beklemesin. Sorun, yüksek üretici maliyetlerinden kaynaklanıyor. Eseri üreticiden fiyatsız alıp yüklesek, İstanbul’a, Ankara’ya, Anadolu’ya 3.5 liradan aşağı mal etmek mümkün değil” diye konuştu.
1 dönüm serada olağanda 1 tonun üzerinde eser beklendiğini anlatan Şen, bu oranın 150 kiloya kadar düştüğünü söyledi. Düşüşün temelinde ise, maliyetleri yükselen üreticinin gerektiği kadar gübre, ilaç, güç kullanamaması külfeti bulunuyor.
Ambalaj için özel talep var
Münir Şen, akaryakıt, güç üzere yüksek maliyetlerin yanında ambalaj maliyetlerinin de çok yükseldiğini kaydederken, “Ürünler tarladan vatandaşa ambalaj ile taşınıyor. Yani fiyat artışları hissediliyor. Örneğin plastik sandık fiyatı 2.5 lira iken 8 lira oldu, karton koli 3.5 liradan 14 liraya çıktı” dedi. Bu maliyet kalemlerinin aşikâr bir düzeyde tutulmasına yönelik taleplerini belirten Şen, aksi durumda artışın devam edeceğinden endişelendiklerini belirtti. Fazlı Yalçındağ ise et ambalajında kullanılan streç sinemadan örnek vererek; 150 lira olan fiyatın 600 liraya çıktığını söyledi.
Yemciler fiyatları düşürecek mi?
Süt üreticileri ve besiciler tarafında en kıymetli girdi maliyetlerinden birini de birçok ithal kaynaklı olan yem oluşturuyor. Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği Lideri Tevfik Keskin, arpa, mısır, yulaf, çavdar üzere eserlerin de KDV indirimine natürel olduğunu hatırlatırken, “Üreticiler için destekleyici oldu. Bizler de takipçisi olacağız. Devletin taşın altına elini koyduğu yerde özel kesim de koymalı. Yem fiyatlarında da bu eserlerden faydalandığı ölçüde indirime gidilmeli. Bu sayede girdilerimize katkısı olursa, üretici nefes alır” dedi.
Temel besinde katma kıymet vergisinin (KDV) yüzde 8’den 1’e düşürülmesinin akabinde tüm yurtta Ticaret Vilayet Müdürlüğü takımları kontrol için alana indi. Denetimlerde kasada kesilen fişlerdeki KDV oranı ile raflardaki fiyat eser etiketlerinde düzenleme yapılıp yapılmadığı denetim edildi.
