İspanya’da ortaya çıkan Flamenko, esasen Güney İspanya’daki folklorik ögelerin Arap ve Çingene kültürüyle de alakasından doğmuş bir müzik, dans ve ömür stili. Gitarın ve geniş bir perdede insan sesinin temel enstrümanlar olduğu bu müziğin dansı da birçok özelliğiyle kendine has, eşsiz. Kitle irtibat araçlarının yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte evvel Endülüs, sonra İspanya dışına çıkan Flamenko ilgisi, bugün bu müziğin ve dansın dünyanın her yerinde icra edildiği bir vakte getirdi bizi. Üstelik bu kültürün tesiri bununla da sonlu değil. Flamenko müzik bugün dünyada tanınan müzikte en çok etkilenilen, Türkçe popta da olduğu üzere en çok yararlanılan müzik tiplerinden biri.
İstanbul’daki Flamenko İstanbul Derneği, Flamenko’nun en halis, en gerçek biçimiyle aktarılması, bu müziğin, dansın ve kültürün tanıtılması için kurulmuş bir merkez. Çukurcuma’daki otantik salonunda bu dernek, 2008 yılından bu yana dans, gitar, vokal dersleri vererek ve özel geceler düzenleyerek şimdiye dek binlerce İstanbulluya ulaşmayı başarmış.
Flamenko şovları, kimi vakit büyük yapımlarla, büyük sahnelerde gerçekleşse de, bu etkileyici müziğin ve dansın kalbi aslında ‘Tablao’ denen nispeten küçük ve mütevazı yerlerde atıyor. Tıpkı Yunanistan’ın taverna kültürü üzere, İspanya’da da hem turistik olarak ziyaret edilip bu müziğe ve dansa şahit olunabilecek, hem de mahallî halkın kendi cümbüş vakitleri için bir ortaya geldiği tablaolar bulunuyor. Derneğe girdiğimde, daha evvel görüntülerden izlediğim “Flamenko meclisleri”nde gördüğüm yerlere çok benzeyen bir yere girdiğimi anlıyorum: Tarihi bir binanın giriş katı, tuğla duvarlar, tonozlu, yüksek bir tavan, duvarlarda Flamenko efsanelerinin fotoğrafları, çizilmiş resimleri…
‘OLÉ!’
Flamenko İstanbul’un Sanat Direktörü ve tıpkı vakitte dans eğitmeni olan Yasemin İhtilal Torun, Aliel Torun tarafından kurulan derneğin Flamenko kültürünü ve ruhunu yaşatmak için dansçıları, müzisyenleri ve Granada ruhunu bir ortaya getirdiğini belirtirken dans eğitimlerinin de bu kültürü tümüyle aktaracak biçimde tasarlandığını söylüyor. Flamenko gitar, müzik ve dans eğitimlerinin yanında İspanyolca lisan eğitimi de verilen derneğin Flamenko İstanbul Şov Kümesi isminde bir müzik ve şov kümesi bulunuyor. Öteki Flamenko kurslarından farklı olarak eğitimleri canlı müzik eşliğinde gerçekleştiren dernek Yasemin İhtilal Torun’un sözüyle, İspanya’dan müzisyen ve dansçıların konuk olduğu, açık ve kapalı fiesta’ların düzenlendiği “bir mabet”: “Burada sırf ders alanlar ve ders verenler olarak buluşmuyoruz. İmece üzere, çabucak her şeyi birlikte yapıyoruz. Derslerde, ‘fiesta’larda, şovlarda, pikniklerde… Bir aile üzere, bu müziğin ve dansın etrafında buluşuyoruz.”
Hoş Sanatlar lisesinde viyolonsel ve piyano çalan, opera temsillerini takip eden ve sonrasında İspanyol bir opera direktörünün yönlendirmesiyle Flamenko kursuna başlayan Yasemin İhtilal Torun, Madrid’deki Flamenko okulu Amor de Dios’ta yabancı öğrenci bursuyla bir müddet eğitim almış. Akabinde akademik eğitimin Flamenko ruhunu anlamak için kâfi olmayacağını düşünerek derneğin kurucusu Aliel Tosun’la birlikte Endülüs’ü gezmeye ve sokakta yapılan Flamenko’yu deneyimlemeye karar vermiş. Orada birçok Flamenko sanatkarıyla tanışan ikili, Türkiye’ye dönünce derneğe de o sanatkarları davet etmeye ve iki kültür ortasında bir bağ kurmaya başlamış. Torun, bu kültürün daha çok kelamlı bir kültür olduğunu ve bu türlü temasların çok değerli olduğunu belirtiyor.
Yasemin İhtilal Torun
6 YAŞTAN 80 YAŞA FLAMENKO TUTKUNLARI
Salsa, Latin dans üzere dans cinslerine her vakit daha ağır ilgi gösterildiğini belirten Torun, Flamenko’nun sıkıntı bir dans olması nedeniyle nispeten daha az öğrenildiğini, buna karşın derneğe ilginin çok ağır olduğunu söylüyor. Bu ilgiyi de Endülüs müziğine olan aşinalığa bağlıyor; bilhassa pop müzikte Flamenko tınılarının sıkça kullanılması, Türkiye’deki dans ve müzikseverlerin Flamenko’ya aşina olmasını sağlıyor. Derneğin 6 yaşından 80 yaşına kadar çok geniş bir skalada öğrenci portföyü bulunuyor.
2015’ten bu yana Memleketler arası Flamenko İstanbul Festivali’ni düzenleyen dernek, birçok milletlerarası Flamenko sanatkarını İstanbul’a getirirken birebir vakitte Türk müziğini de Flamenko’yla buluşturuyor. Torun, Endülüs kültürü ve Flamenko’nun hem Türk müziğiyle hem de dört büyük dinin müzik kültürüyle iştirakler içerdiğini, bu manada hem Türkiye’de hem de pek çok farklı ülkede çok ilgi gördüğünü belirtiyor. Daha çok “hareketli bir dans” olarak bilinen Flamenko’nun aslında bir direniş kültürüyle ortaya çıktığını, bu yüzden çok farklı makamlarda çok fazla şey anlattığını belirten Torun, bu yüzden çok varlıklı bir sanat alanı olduğunu söylüyor.
Yaklaşık dört yıldır dernekte eğitim alan Gülçin Ortaş, uzun mühlet TSM’yle ilgilendiğini ve Latin, tango ve sirtaki danslarını yaptığını söylüyor. “Kendi kendime kastanyet (Flamenko dansında kullanılan, parmaklara takılan vurmalı çalgı) çalıyordum, ben bunu çalıyorum madem, dansını da öğreneyim” diyerek Flamenko öğrenmek üzere derneğe katılan Ortaş, Flamenko’dan farklı bir keyif aldığını söylüyor: “Çünkü bağımsız, tek başıma yapabiliyorum bu dansı.”. Yasemin Torun da bu noktanın kıymetini, “Flamenko’da bayan da erkek de hissettiği üzere, kimsenin yönetmediği, özgür bir pozisyonda bulunuyor, bu yüzden çok özgür bir dans” kelamlarıyla vurguluyor.
Gülçin Ortaş
Derneğin öğrencilerinden Nesrin Ayan, özel dalda satış müdürü olarak çalışıyor. Müzikle geçmişte halk oyunları takımında yer alarak ve Türk Halk Müziği korolarında türkü söyleyerek ilgilenen Ayan, iki yıl evvel dans dersleri almak istediğinde internet üzerinden yaptığı araştırma sonucunda Flamenko’da karar kılmış. Bunun en değerli nedeninin, Flamenko’da tek başına da dans edebilmek olduğunu söylüyor. Ders almaya başlamadan evvel dans dersi veren birkaç merkezle konuştuğunu belirten Nesrin Ayan, Flamenko İstanbul Derneği’nde karar kılmış. “Başlarda tedirgindim, becerebilir miyim bilemiyordum” diyen Ayan, ders ortamına girdiği anda bu dansa vurulduğunu belirtiyor. Ağır iş temposuna karşın haftada bir kesinlikle derslere katılan Ayan, ayrıyeten derneğin etkinliklerinde de sahneye çıkıp dans ediyor.
Nesrin Ayan
‘FLAMENKO, SAHNEDE CİNSİYET AYRIMINI ORTADAN KALDIRIYOR’
Caner Turan bir yıldan uzun müddettir Flamenko dersleri alıyor. İnşaat mühendisi olan Turan, yıllardır Flamenko’ya ilgi duysa da bu müzikle ve dansla ilgilenmeye fırsat bulamamış. “Bir arkadaşımla bir anda karar verdik ve buraya geldik” diyen Turan, derslere başladıktan sonra Flamenko’nun sadece bir cümbüş değil, bir ideoloji olduğunu anladığını söylüyor. “Flamenko, insan ruhunun hayatla olan münasebetini sorgulayan ve açığa çıkaran bir dans” diye anlatıyor bu dansla ilgili hislerini.
Tıpkı vakitte tiyatro ile ilgilenen Turan’a nazaran Flamenko, herkese kendisi üzere, kendisi olarak dans etme talihi tanıması açısından da özel. Bu durumu, “İnsanın kendi kişiliğiyle birlikte ortaya koyabildiği bir performans” olarak özetliyor ve Flamenko’nun, duygusal olarak da hem en kederli hisleri hem de coşkuyu içinde barındırmasının kendisini etkilediğini belirtiyor. Dans dersi alan iki erkekten biri olan Caner Turan, birbirinden çok farklı bayan ve erkek koreografileri olmadığını, teknik olarak kimi vakit küçük farklar olsa da erkek ve bayanın Flamenko’da birebir figürlerle ve eşit biçimde dans ettiğini söylüyor: “Tango’daki üzere, erkeğin merkezde olduğu ve bayanı yönlendirdiği bir dans değil. Bakışlar tıpkı olabilir Flamenko’da, hal birebir olabilir. Olağan ki kişisel farklılıklar var, o da bu dansın hoşluğu, lakin o farklılıklar cinsiyet temelli değil.”
Flamenko İstanbul Derneği, nizamlı olarak Flamenko Geceleri düzenliyor. Etkinlikler, derneğin toplumsal medya hesaplarından takip edilebilir.
