Demans, günlük hayatın faaliyetlerini engelleyen bilişsel bozulma olarak tanımlanıyor. Hastalığı yaşayan bireylerde unutkanlık ve hafıza kaybı karakteristik bulgu olarak karşımıza çıkıyor. Bu bilişsel bozulma günlük ömür aktivitelerinde zorlanmaya yol açarken, lisan, algı, maharet, pratik, dikkat, muhakeme işlevlerini da zayıflatıyor.
Yalnız yaşamanın, ilerleyen yaşlarda hayat arkadaşı/partner eksikliğinden kaynaklı sosyalleşememenin beyin hudut hücreleri ortasındaki irtibatı bozduğunu vurgulayan Uzm. Dr. Nil Çetin, “Yapılan araştırmalar, yalnızlığın beyin hücrelerine âlâ gelmediğini, beynin idrak ve algılama yetileriyle hafızayı olumsuz etkilediğini gösteriyor. Yalnız olan insanlarda demans riski, yalnız olmayanlara nazaran daha fazla görülüyor. İnsanın tek başına olması, paylaşmaması, konuşmaması, hiçbir faaliyette bulunmaması ve içe dönük yaşaması, hudut hücreleri ortasındaki irtibatı bozuyor. Arkadaş-partner edinme, toplumsal hayatın içinde olma ve paylaşma hastalık riskini azaltıyor. Konuşma, sohbet etme ve içe dönük hayattan kurtulma nöronlar ortasındaki ilişkiyi artırıyor” diye konuştu.
ÖZ BAKIM KAYBINA NEDEN OLUYOR
Demansın, sinsi başlangıçlı ve daima ilerleme eğiliminde olan bir hastalık olduğunun altını çizen Nöroloji Uzmanı Dr. Nil Çetin, açıklamalarını şu biçimde sürdürdü:
“Hastalık teşhisten 5-10 yıl sonraya kadar ilerliyor ve öz bakım kaybına neden olabilecek düzeye gidebiliyor. Hastalarda erken evrede unutkanlık ön plandayken, orta evrede kaybolmak, bağlantı bozulması, şahsî hijyende azalma, yardım gereksinimi, tekrarlayan sorular sorma görülüyor. Geç evrede ise yürümede zahmet, tam bağımlılık, çok yakınları bile tanıyamama, saldırganlık ve ruhsal bulgular gelişiyor.”
150 MİLYONA ULAŞMASI ÖNGÖRÜLÜYOR
Günümüzde yaklaşık 50 milyon civarında olan demanslı hasta sayısının, 2050 yılında 150 milyona ulaşması öngörülüyor. Demans hastalarının yüzde 60 ile 70’inin Alzheimer demansı olduğunu söyleyen Nil Çetin, “Bunu beyin damar hastalıklarına bağlı vasküler demans izliyor. Ayrıyeten Frontotemporal demans, Huntington hastalığı, Lewy cisimcikli demans ve mikst tip demanslar da bulunuyor. Alzheimer hastalığının genetik çeşitleri daha genç yaşlarda ortaya çıkıyor. Genetik köken, hastaların yüzde 5’inde rol oynuyor” dedi.
HASTANIN YAŞADIĞI ORTAMIN DEĞİŞTİRİLMEMESİ GEREKİYOR
Hastalığın teşhisini belirlemede özel bir test olmadığını söyleyen Uzm. Dr. Nil Çetin, hastanın hikayesi, klinisyenin ayrıntılı incelemesi, kan testi ve görüntülemeler ile hastaya teşhis konduğunu belirterek kelamlarına şu biçimde devam etti: “Tedavide kolinesteraz inhibitörleri ve memantin spesifik ilaçlar olarak karşımıza çıkıyor. Ek olarak bu süreçte hastanın yaşadığı ortamın ve bakıcısının mümkün olduğunca sabit olması ve değiştirilmemesi, düşmenin önlenmesi üzere önlemlerin de alınması büyük kıymet taşıyor.”
MUKADDERAT OLARAK GÖRÜLEN HASTALIK ÖNLENEBİLİR
Demansın önlenebilir bir hastalık olduğundan bahseden Çetin, hastalıktan kaçınmak için yapılması gerekenleri sıraladı:
-Okumak, bulmaca çözmek, sudoku, kağıt oyunları, satranç, puzzle, söz oyunu üzere zihni faal tutacak faaliyetler gerçekleştirmek,
– Toplumsallaşmak,
– Sigara içmemek ve fazla ölçüde alkol tüketmemek,
– İdman ve spor yapmak,
– Kilo vermek, nizamlı ve sağlıklı beslenmek,
– Bol güneşe maruz kalmak,
– Besin ve vitamin destekleri almak (B, C, D, E vitaminleri),
– Öteki sıhhat sıkıntılarının tedavisi (hipertansiyon, diyabet, obezite, depresyon gibi),
– Yeterli uyumak,
– Depresyondan uzak durmak.
