Senim Tanay Karakuş – Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Rize Güneysu’da yaşayan Genç ailesinde 15 ayda 9 kişinin koronavirüs nedeniyle hayatını kaybetmesi, Türkiye’nin gündemine oturdu. Kaygı içinde yaşayan ailenin 25 üyesi 3 ay evvel aşılarını olmuştu fakat geçtiğimiz hafta virüse yakalanan bir çocuk annesi Şenay Genç Yalçınkaya da iki gün evvel hayatını kaybetti.
Aile üyelerinden Ali Genç, “Koronavirüsten 9 yakınımızı kaybettik. Biz koronavirüsle büyük bir imtihan veriyoruz. Aileden geriye 5 kişi kaldık. Biz aşılarımızı olduk, ‘Her şey bitti’ diye sevinmiştik fakat sevincimiz kursağımızda kaldı. Ne yapacağız bilemiyorum. Aşılarımız mı bize yarar etmedi, genlerimizde mi sorun var? Başından beri daima söylüyoruz. Bizim genlerimiz araştırılsın” formunda konuştu. Yaşanan bu olay pek çok kişinin aklında soru işaretleri yarattı. Arka arda gerçekleşen bu ölümlere nelerin yol açtığını ve neler yapılabileceğini uzmanlara sorduk.
‘BELİRLİ GEN KÜMELERİ ARAŞTIRILIYOR’
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan, Kovid-19’un genetik istikametten incelenmesi için makul çalışmalar yapıldığını belirtti. Prof. Dr. Ulucan, “Yapılan çalışmalarda birtakım sonuçlara ulaşıldı. Kimi şahısların savunma sistemleri epey etkin yani bedenleri virüse karşı çok süratli tetikleniyor. Bu durum buna emsal enfeksiyon durumlarında bazen tehlikeli boyutlara ulaşıyor. Pandemi başında asemptomatik ve semptomatik olaylarının gen diziliminin karşılaştırılmasını önermiştik, bu türlü bir çalışma bize kıymetli bilgiler sağlayacaktır” dedi.
Kovid-19 pandemisinin birinci ortaya çıktığı periyotta, Çin’de yapılan araştırmalarda kan kümeleriyle ilgili birtakım sonuçlara ulaşıldığını lisana getiren Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Çin’de yapılan çalışmalarda A kümesi ile ilgili sonuçlara ulaşılmıştı. Bu kan kümesine sahip şahısların Kovid-19’a daha fazla yakalandığı belirlenmişti. Bununla birlikte ‘Neden erkekler daha çok enfekte oluyor?’ formunda sorulara da karşılık arandı. Bu soruya davranış kalıpları üzerinden karşılık bulunmaya çalışıldı. Lakin şu an gelinen noktada görüyoruz ki kadın-erkek farklılığı boyutunda bayanlar genetik manada daha zenginler. Burada kan kümeleriyle ilgili net bir şey söylemek çok savlı olur. Mevzu elbette virüs ile bağlantılı fakat çalışmalar hala devam ediyor. Genetik çalışmalarda süratli sonuç alınamaması doğal bir durum. Bu uzun bir süreç” şeklinde konuştu.
Kovid-19’a yakalanan bireylerin hastalığının ağır mı yoksa hafif mi geçeceğini evvelden tespit eden birtakım testler konusunda da çalışmalar olduğunu paylaşan Ulucan, “Bu mevzuda birtakım firmalar çalışmalar yaptılar. Şahısların hastalığı hafif yahut ağır geçireceklerine yönelik bilgi sahibi olunabilmesi açısından çalışmalar yapıldı. Lakin bu çalışmanın ne kadar tesirli olacağı bir tartışma konusu. Ayrıyeten bu iş, insanların psikolojisini de olumsuz biçimde etkileyebilir. Ağır geçireceğini düşünen kişinin telaşını artırır, hafif geçireceğini düşünen kişinin de tedbirleri gevşetmesine neden olur. Çok faydalı bir sistem olmayabilir. Kesin olan bir şey var ki koronavirüs tedavisinde, biyolojik odakların belirlenmesinde, faal ilacın bulunmasında genetik datalar olayın merkezinde ve olmazsa olmazı ki aslında bunlar yapılıyor. Natürel keşke salgının başında hayatını kaybedenlerin genetik dizilimi ile hastalığı hafif atlatanların genetik dizilimi karşılaştırılmış olsaydı. Bununla ilgili yurt dışında çalışmalar var lakin şu an için kâfi olduğu söylenemez. Vakitle çalışmalar artacaktır diye iddia ediyorum” sözlerini kullandı.
‘KESİNLİKLE BELİRLEYİCİ KİMİ SEBEPLER VAR’
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Göğüs Hastalıkları Kısmı’ndan Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu da, “Öncelikli olarak şunu bilmek gerekiyor ki bir ailede şayet birden fazla kişi koronavirüs yüzünden vefat ediyorsa altta yatan katiyen belirleyici birtakım sebepler var. Yaklaşık 7-8 ay evvel yapılan çalışmalarda bilhassa HLA genetik yapısı üzerinde Kovid’e karşı hassasiyetin fazla olduğu ya da sitokin fırtınasına daha fazla yatkınlığın oluştuğunu gösteren birtakım genetik durumlar kelam konusu oldu. Bu tablo açıkçası genetik konusunda şayet bir ailenin erkek bireyleri hastalığı ağır geçiriyorsa başka erkeklerin de daha ağır geçirme mümkünlüğünün olabildiğini gösteriyor” bilgisini paylaştı.
“Beslenme biçiminden tutun da aşı zıddı telaffuzlara kadar her şey Kovid-19’un gidişatını etkiliyor” diyen Akkoyunlu kelamlarını şöyle devam ettirdi: “Kan kümeleri da her vakit genetik kelam konusu olduğu vakit ön plana çıkartılan tartışmalar içerisinde yer aldı. Kan kümesi 0 olanların Kovid-19’a yakalanma ve hastalığı ağır geçirme riski daha az olduğu üzere şeyler söylendi. Lakin bu çalışmaların tamamına yakını için diyebiliriz ki istatistiki olarak anlamsız yahut çok minimal seviyede manalı. Yani gerçek hayata yansımayacak seviyede farklılıklar gösteriyor. Bunlara bakarak 0 kümesinin A kümesine üstünlüğü var mı noktasında bir mana çıkarabilirsiniz lakin o bilginin gerçek olduğunu ve hayata yansıdığını söylemek mümkün değil. Demek istediğim yalnızca istatistiki olarak bir farklılık var. Onun için kan kümesi değil de daha çok genetik savunma sisteminin altyapısından kaynaklanan sorunlar ya da o ailenin genel davranışlarına; aşı yapılıp yapılmadığına, nasıl beslendiğine ve ek destekler alıp almamasına bağlı olarak hastalığın uygun ya da berbat geçmesi şekilleniyor.”
‘VİRÜSÜ HANGİ KAYNAKTAN ALDIKLARI ARAŞTIRILMALI’
Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Öğretim Üyesi Prof. Dr. İftihar Köksal, salgının çok süratli yayıldığını söyledi ve “Öncelikle aile içi bulaş çok süratli yani şahıslar birebir ortamda yaşıyorsa birbirlerine bulaştırma ihtimalleri yüksek. Bir de natürel ki genetik yatkınlık olabilir. Kromozomlardaki yapı farklılıkları bunun altında yatan bir sebep olabilir. Net biçimde konuşabilmek için hususun araştırılması ve üzerine çalışılması gerekir. Bu şahısların genetik dizilimleri ile birlikte birebir ortamda yaşayıp yaşamadıkları ve virüsü hangi kaynaktan aldıkları da araştırılmalı. Lakin çalışmalardan sonra net bir karşılık verilebilir” formunda konuştu.
Aşı olmanın da bu süreçte tesirli olduğunu belirten Köksal, “Bu başka bir konu ve bireye nazaran değişen bir durum. Aşının yapılma vakti, şahısların sahip olduğu başka hastalıklar, hatırlatma dozlarının yapılması üzere birçok etken süreçte tesirli olabilir. Hepsinin dikkate alınması lazım. Bağışıklık sistemi düzgün olmayan bireylerde aşının karşılığı düşük olur. Hususun ayrıntılıca araştırılması gerekiyor” vurgusunu yaptı.
‘DOKTORA MÜRACAAT SÜRECİ DE ÇOK ÖNEMLİ’
Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. İlyas Dökmetaş da Kovid-19’u etkileyen birçok etken olduğunun altını çizdi. Dökmetaş, “Kişinin kişisel özellikleri, genetik özellikleri, kilo durumu, tansiyon durumu, başka hastalıkları üzere onlarca etken var ve bunların hepsi Kovid-19’u etkiliyor. Ayrıca doktora müracaat süreci de hayli değerli zira Kovid-19’da virüs yalnızca akciğerleri etkilemiyor, karşımızda birçok organı ve damarları etkileyen bir virüs var. Bu sebeple genetik yapı da virüsün her bedende farklı tesir yaratmasına neden olabilir” açıklamasını yaptı.
“Ayrıca tedavinin ne kadar uygun olduğu da kıymetli. Bu vakte kadar virüse karşı tam tesirli bir ilacımız yoktu” diyen Prof. Dr. İlyas Dökmetaş, “Daha evvel kullanılan ilaçlar farklı sistemlere tesir edip virüsü yavaşlatacağı düşünülerek kullanıldı fakat şu anda yeni bir ilacımız var. Çalışmalar bize gösterdi ki bu ilaca erken devirde başlanıldığında hastaneye yatış oranlarını azaltıyor. Bu aileye teklifimiz şu olabilir: Hastalığa yakalandıklarında derhal tabibe başvurmalılar, gerekli esirgeyici tedbirler altında tedavilerini devam ettirmeliler” diyerek kelamlarını noktaladı.
