Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – İnsanların koku alma yeteneğinin vakitle azalmasıyla ilgili yapılan çalışma, bir müddettir bilim topluluğunun gündeminde. Şimdi hipotez basamağında olan araştırmanın ayrıntıları ise epeyce değişik. Bahisle ilgili Şanghay Beslenme ve Sıhhat Enstitüsü tarafından yapılan açıklamaya nazaran, ABD’de yaşayan bin Çinlinin ve farklı etnik kökenlerden gelen 364 kişinin 10 farklı kokuyu koklamaları ve yoğunluklarına nazaran derecelendirmeleri istendi. Bu çalışmayı ve insanoğlunun koku duyusunu dair bilinmeyenleri Kovid-19’un yol açtığı koku kaybına dair değerli çalışmalara imza atan Kulak Burun Boğaz Uzmanı Prof. Dr. Aytuğ Altundağ kıymetlendirdi.
‘İNSANOĞLU 1 TRİLYONDAN FAZLA KOKUYU ALGILAYABİLİYOR’
Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, 2014 yılında ünlü bilim mecmuası Science’da yayınlanan bir makaleye atıfta bulunarak, insanın 1 trilyondan fazla kokuyu hâlâ ayırt edebildiğini söyledi. Prof. Dr. Altundağ, “Bütün kitaplarda yer alan bilgi sadece 10 bin civarında kokuyu ayırt edebildiğimiz tarafında. Lakin her reseptörün koku moleküllerini farklı bir biçimde algılaması ve buradaki matematiksel varyasyonların artmasıyla birlikte aslında beşerler bildiğimizden daha fazla kokuyu ayırt edebiliyor” bilgisini paylaştı.
‘KOKU DUYUMUZ KÖPEKLER YÜZÜNDEN KÖRELDİ’
Şanghay Beslenme ve Sıhhat Enstitüsü tarafından yapılan çalışmada elde edilen datalara nazaran, primatların koku almasıyla ilgili gen repertuarının vakit içinde bozulduğu hipotezi öne sürüldü. Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, daha evvelki genetik çalışmaların da primatlarda kokuya bağımlılığın daha fazla olduğunu ortaya koyduğunu belirtti. Bunun sebebi ise bir insanın yere ne kadar yakın olursa avlanma, taraf bulma üzere aksiyonlar için koklamaya o kadar muhtaç olması.
İnsanoğlunun üst hakikat evrilmeye başladığı devirlerde üç boyutlu algılama ve görsel uyaranların daha fazla olmasıyla kokudan fazla gözle avdan kaçmak yahut avı bulmanın mümkün olduğuna değinen Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, “İnsan kendine koklayan bir canlıyı arkadaş edindi, o da köpek dostlarımız” dedi. Bu arkadaşlıktan koklama ile yapılan iş kısmının evcilleştirilen köpeklere verildiğini söyleyen Prof. Dr. Altundağ, “Nasıl hesap makinesi kullanmadığımız periyotlarda hesaplama marifetlerimiz çok daha ağır çalışıyordu ya da navigasyon kullanmadan evvelki yıllarda istikamet bulma hissimiz daha gelişmişse, burada da koklama vazifesini yırtıcı hayatta evcilleştirdiğimiz dostlarımıza, köpeklere verdiğimiz için koku duyusunda bir körelme yaşandı” diye konuştu.
‘SANAYİ İHTİLALİ YORGUNLUK YARATTI’
İnsanoğlunun koku duyusunda yaşanan değişimlerin bir öteki sebebinin ise yaşanan Sanayi İhtilali olduğunu söyleyen Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, ihtilalle birlikte alerjik süreçlerin arttığını ve havadaki toksik hususların artmasıyla burnumuzdaki koku alanında bir yorulma, tıkanıklık yaşandığını vurguladı.
Böylelikle insanın tarih boyunca koku alma yeteneğinde bir azalma yaşandığını söyleyen Prof. Dr. Altundağ’a nazaran tüm bu değişimlerin yanı sıra bir yandan da kokular çeşitlilik kazandı. Bilhassa pek çok besinin daha tedarik edebilir hale gelmesi, koku tanımlama yeteneklerinin de artmasına sebep oldu.
KORONAVİRÜS TESİRİ
Koku kaybında koronavirüs tesiri de en merak edilen başlıklar ortasında. Pekala koronavirüs koku kaybında nasıl bir rol oynuyor? Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, “İnsanlığın koku duyusunda bir azalma yaşandığı aşikâr fakat hafızamıza yeni kokuların eklendiği de bir gerçek” yorumunu yaparak kelamlarını şöyle sürdürdü: “Koronavirüs de başka tüm virüsler üzere burun içerisindeki koku alanını etkiledi. Bilhassa birinci varyasyonu ile Delta varyantında kısa ve uzun vadeli total koku duyusu kayıpları yaşandı.”
Bu kaybın pandemi bittikten sonraki periyotta nasıl seyredeceği de akıllarda soru işareti bırakıyor. Prof. Dr. Altundağ, ‘K-9 ya da Tazı Burun’ olarak isimlendirilen buruna sahip olanların öteki insanlardan çok daha keskin bir biçimde koku kaybına uğradığını açıkladı. O denli ki bu bireylerde oluşan hasarın daha şiddetli ve mühletinin de uzun olma mümkünlüğü kat kat yüksek. Prof. Dr. Altundağ, “Bu bireyler hastalık öncesi hayatlarında da kokuları olağan bireylerden farklı zenginlikte algıladıkları için kayba karşı daha da hassas oluyorlar” dedi.
TAZI BURUNLULAR DİKKAT!
Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, koronavirüste yaşanan koku kaybının çoğunlukla geri geldiğini iletti. Asıl sorunun koku duygusu geri gelmeyenlerde olduğunu söyleyen Altundağ, “Bu üzere durumlarda ya bir genetik ya da anatomik yatkınlık vardır veya öbür yanlış uygulamalar yapılarak ziyan verilmiş olabilir” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Altundağ, bilhassa tazı burnuna sahip bireylerde koku kaybının çok daha şiddetli olduğunu ve kesinlikle tedaviye erken başlamak gerektiğini iletti. Prof. Dr. Aytuğ Altundağ kokuların bir mühlet sonra form değiştirmeye başladığını, hasebiyle birtakım koku antrenmanları ve koku hücrelerini yenileyici ilaçlar kullanılarak bu kaybın tedavi edilebilmesinin mümkün olduğunu ekledi.
‘TRAVMALAR KOKU KAYBINA SEBEP OLABİLİR’
Koku kaybının nedenlerini de sıralayan Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, bu durumun doğuştan, travma sonrası, darp ve trafik kazası sonucu, burun eti büyümesi sebebiyle ve elbette virüs kaynaklı yaşanabileceğini aktardı.
Son olarak Alzheimer, Parkinson üzere hudut sistemiyle ilgili hastalıklarda da koku kaybı yaşanmasının beklenen olduğunu söyleyen Prof. Dr. Altundağ, bu kayıpların nedenlerinin evvel tespit edilmesi sonrasında da tedavi edilmesi gerektiğinin altını çizdi.
