Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Afrika ziyareti dönüşünde uçakta ortalarında Milliyet gazetesi muharriri Zafer Şahin’in de bulunduğu gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları şöyle:
20 Şubat Pazar günü Kongo Demokratik Cumhuriyeti ile başlatmış olduğumuz Afrika tipimizi tamamladık. Ukrayna’da yaşanan kritik gelişmeler hasebiyle Gine Bissau ziyaretimizi ileri bir tarihe ertelemek zorunda kaldık.
Son iki günde bir taraftan Ukrayna eksenli hadiseleri yakından takip ederken, öteki taraftan da Türkiye-Senegal ilgilerini perçinleyecek kıymetli temaslarda bulunduk. Aziz kardeşim Cumhurbaşkanı Macky Sall’in de bize eşlik ettiği Türkiye-Senegal İş Forumu son derece verimli geçti. Akabinde gerçekleştirdiğimiz ikili ve heyetler ortası görüşmelerde gündemimizdeki tüm bahisleri değerlendirdik. 2021 yılında 540 milyon dolara ulaşan dış ticaret hacmimizi 1 milyar dolara çıkarma irademizi teyit ettik. Senegal ile güvenlik, denizcilik, gençlik, protokol, medya ve bağlantı alanlarında iş birliğine yönelik toplam 5 yeni mutabakat imzaladık. Ticaretin yanı sıra eğitimden turizme, savunmadan kültüre kadar her alanda iş birliğimizi güçlendirmekte kararlıyız. Cumhurbaşkanı Macky Sall, Türk şirketlerin dürüstlüklerinden, çalışkanlıklarından sitayişle bahsetti. Bugün açılışını yaptığımız Dakar Büyükelçiliği binalarımız ile Senegal Stadyumu iş adamlarımızın başarılı projelerinden yalnızca birkaçıdır. Kıtada 1962 yılında faaliyete geçen birinci diplomatik misyonlarımızdan olan Dakar Büyükelçiliğimizi böylelikle pozisyonuyla, mimarisiyle, müştemilatıyla devletimize layık bir hizmet binasına kavuşturmuş olduk. 50 bin kişilik Senegal Stadyumu ise Türk müteahhitleri ismine iftihar edeceğimiz, örnek göstereceğimiz bir eser oldu. Senegal’in Afrika Uluslar Kupası’nı kazanmasının çabucak akabinde bu stadyumun açılması bu merasime farklı bir atmosfer kattı. Ayrıyeten stadyum açılışı vesilesiyle Senegal’de bulunan öteki devlet liderleriyle da bir ortaya geldik. Gambiya Devlet Lideri Adama Barrow, Liberya Cumhurbaşkanı ve Chelsea’nin eski meşhur futbolcularından George Weah, Ruanda Cumhurbaşkanı Paul Kagame, Gine Bissau Cumhurbaşkanı Umaro Sissoco Embalo bu kapsamda bir ortaya geldiğimiz konuklardı.
EŞGÜDÜM İÇİNDE HAREKET ETME KARARI ALDIK
Gine Bissau Cumhurbaşkanı Sayın Embalo ile yaptığımız ikili görüşmede, halk iradesine ve kendisine olan takviyemizi vurguladık. Türkiye olarak Gine Bissau’nun demokrasi ve kalkınma gayretinde hep yanlarında olacağımızı da teyit ettik. Almanya Cumhurbaşkanı Sayın Steinmeier ile görüşmemizde ise gündemimizdeki ikili ve bölgesel sıkıntıları ele aldık. Bilhassa Ukrayna konusunda gelinen son durumu ve atılabilecek adımları kıymetlendirme fırsatı bulduk. Sayın Steinmeier ile bundan sonraki sürece dair iş birliği ve eşgüdüm içinde hareket etme kararı aldık. Ülkemizin Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne verdiği kıymeti, telefonla görüştüğüm Sayın Zelenski’ye de tabir ettim. Minsk mutabakatlarını açıkça ihlal eden hiçbir teşebbüsü kabul etmediğimizin, etmeyeceğimizin de altını çizdim. Krizin daha fazla büyümeden diplomasi ve diyalog yoluyla çözülmesi için üzerimize düşeni yapmaya hazır olduğumuzu söyledim. Karadeniz’in güvenlik ve istikrarını tehdit eden mevcut durumu önümüzdeki günlerde NATO müttefiklerimizle de istişare edeceğiz ki bugün NATO Başkanlar Zirvesi’ni görüntü konferansla gerçekleştireceğiz. Temennimiz, Karadeniz’den komşumuz Rusya ve Ukrayna’nın bir an evvel müzakere masasına dönmeleridir. Bu niyetlerle Afrika cinsimizin hayırlara vesile olmasını diliyor, samimi misafirperverlikleri için Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Senegal Cumhurbaşkanlarına tekrar teşekkür ediyorum.
?
SORU-CEVAP
“HERKES LAF YAPIYOR, İŞ YAPAN YOK”
NATO Tepesi nedeniyle seyahatinizin üçüncü ayağını ertelediniz. Bu NATO Zirvesi’nden beklentileriniz nelerdir?
Şu anda natürel Rusya ile başkanlar çerçevesinde şimdi önemli bir görüşme performansı sergileyen çıkmadı. İşte biliyorsunuz Macron Moskova’ya geldi, tablo ortada. Gerisinden Scholz geldi, o tablo da ortada. Biden ile ilgili ‘görüştü, görüşüyor’ vesaire dediler, rastgele bir şey çıkmadı. Olayı devlet yahut kurumsal bazda ele alacak olursak, burada da şu anda ortada yalnızca NATO kalıyor. NATO bu görüntü konferans doruğuyla bir arada artık halini belirlemelidir, ne yapacaksa yapmalıdır. Malum, şu ana kadar Ukrayna’ya önemli manada bir asker gönderme üzere durumla karşı karşıya şimdi kalmadık. Herkes yalnızca laf yapıyor, iş yapan yok. Bu türlü bir durum kelam konusu. Hasebiyle Rusya artık hudutta önemli denilebilecek sayıda asker yığınağı yapmış vaziyette. Alışılmış bu tablo karşısında sonucun ne olabileceğini kestirmek için herhalde kâhin olmaya gerek yok. Bu bakımdan yapacağımız bu görüntü konferansta NATO müttefiki üye ülkelerin önderleri bakalım neler söyleyecek. Biz de olağan söyleyeceğimizi onların da söyleyeceklerine nazaran belirleyecek, halimizi ortaya koyacağız.
“TARİHİ BİR GERÇEK”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin “Ülkelere Sovyetlerden ayrılma hakkını vermek, temeline döşenen bir mayındı” sözlerini kullanmıştı. Türk Devletleri Teşkilatının kurulduğu bir periyotta Sayın Putin’in bu açıklamaları Türk devletlerini maksat gösteriyor diyebilir miyiz?
Ben burada Türk devletlerinin kastedildiğine dair bir söz görmüyorum. Alışılmış, Türk Cumhuriyetleri de SSCB’yi oluşturan Cumhuriyetler ortasındaydı. Bu tarihi bir gerçek. SSCB dağıldığında öteki Cumhuriyetler üzere onlar da bağımsızlıklarını ilan ettiler. Buradan 15 bağımsız devlet doğdu. Bu da tarihi bir gerçek ve hukuken de teyit edilmiş bir durum. Rusya keza bir Sovyet Cumhuriyeti olarak değil, Rusya Federasyonu olarak yoluna devam etti. Münasebetiyle, burada Türk Cumhuriyetlerinin yahut öbür ülkelerin kastedildiğini düşünmek istemiyoruz. Teşkilatımız, Türk Devletleri ortasında başta ekonomik, ticari, kültürel ve beşerî bahislerde iş birliğini ve dayanışmayı artırmayı hedefliyor. Bu hiçbir ülkeye yahut teşkilata karşı bir gayret değil. Bunu Sayın Putin de biliyor. Sayın Putin bu sözleri Ukrayna’nın doğusunda ayrılıkçıların kelamda idarelerini tanıyan kararını açıkladığı konuşmasında söylemişti. Olağan bizim Türkiye olarak Kırım’daki halimiz ne olduysa, buralarda da halimiz tıpkı oldu. Gerçekten yaptığımız açıklamayla da Ukrayna’nın toprak bütünlüğü noktasında tutumumuzu ortaya koyduk ve Rusya’nın bu takındığı hali reddettiğimizi bildirdik.
“TELEFON DİPLOMASİSİNİ SÜRDÜRECEĞİZ”
Ukrayna Devlet Lideri Zelenski ile bir görüşmeniz olmuştu aslında Ukrayna’da. Zelenski de Türkiye’nin arabuluculuğuna hevesliydi, açıkça söylemişti “Türkiye’yi arabulucu olarak istiyoruz” diye. Sizin bunun yanında Putin ile de güçlü bir temasınız var, ikili münasebetiniz çok güçlü. Bu süreçte Putin ile bağlarda bir aksama olur mu? Bir de kamuoyunun merak ettiği bir durum var, o da Rusya ve Ukrayna ortasındaki olayda kısa ve orta vadede Türkiye rastgele bir ziyana uğrar mı?
Bu söylediğiniz mutlaka hesap işi. Elbette bu görüşmeler yapılmalı. Bunların getirisi götürüsü nedir, ne değildir bakılmalı. Bunların kararını bu türlü heyecanla vermek yanlış olur. Biz burada çok hassas davranmalıyız, çok dikkatli adım atmalıyız. Zira önüne gelen garip garip şeyler söylüyor. Bakıyorsun, kimisi doğalgazın bedelini çok önemli sayılara çıkarıyor, kimisi doğalgaz vanalarını kapamaktan bahsediyor. Biz burada devlet yönetiyoruz, hassasiyetimizi müdafaamız gerekiyor. Bu hassasiyet içerisinde de adımlarımızı atmamız gerekiyor. Alışılmış bütün ilgili arkadaşlarımızla istişarelerimizi en geniş manada yapacağız ve bu istişarelerden sonra da neler yapmamız gerekir, ne üzere adımları atmamız gerekirse onu yaparız. Hepsinden öte de bu işin zamanlaması çok kıymetli. Biz de bu zamanlamaya dikkat ederek adımlarımızı atacağız. Sayın Putin ile görüşme için arkadaşlar şu anda irtibatları kuruyorlar. Kendisiyle de telefon diplomasisini bu ortada sürdüreceğiz. Temenni ederim ki inşallah iyi sonuçlar alırız.
Türkiye’nin Rusya’ya yönelik askeri, ekonomik yahut siyasi bir yaptırımı olabilir mi? Hem Ukrayna ile âlâ bağlantılarımız var hem de Rusya ile birçok alanda birlikte hareket ettiğimiz noktalar var, ayrıştığımız noktalar da var. Bu iki ülke ortasındaki net tutumumuz kimden yana olacak yahut nasıl bir süreç düşünüyorsunuz?
İkisinden de vazgeçmemiz mümkün değil. Rusya ile gerek siyasi gerek askeri gerek ekonomik bağlantılarımız var. Ukrayna ile de birebir halde siyasi, askeri, ekonomik ilgilerimiz var. ‘Ukrayna’dan vazgeç’ deseniz vazgeçemeyiz, zira ülkemizin buradaki çıkarları çok ileri derecede. ‘Rusya’dan vazgeç’ deseniz ondan da vazgeçemeyiz, zira onunla da şu anda nitekim ileri derecede birlikteliklerimiz var. Bizim sıkıntımız o denli bir adım atalım ki hiçbirinden vazgeçmeden bu işi inşallah çözelim. Bunun için de grubumuzla, heyetimizle görüşmelerimizi yapacağız. Onun için NATO Başkanlar Zirvesi’ni çok önemsiyorum. Burada bütün başkanların ne düşündüklerini göreceğiz. Ondan sonra da biz kendi içimizde arkadaşlarımızla çalışmamızı yapacağız.
Gelişmelerden sonra Putin ile görüşmeyi NATO Zirvesi’nden evvel mi yapmayı planlıyorsunuz?
NATO Başkanlar Doruğu bizim için bu noktada isabetli olur. O görüşmeyi de ondan sonra yapmak çok daha güzel olur.
Almanya Cumhurbaşkanı ile bir görüşmeniz oldu. İkili bağlantılar, Ukrayna-Rusya tansiyonu dediniz. Biraz daha bilgi verebilir misiniz bu görüşmeyle ilgili? Neler konuşuldu?
Almanya-Türkiye ikili münasebetleri noktasında Sayın Steinmeier ile birkaç ay evvel bir telefon görüşmemiz olmuştu lakin doğrusu uzun vakittir -yani 3 yıldır diyebilirim- yüz yüze görüşme yapamamıştık. Bu telefon görüşmesinden sonra bu ziyaret bir vesile oldu. Burada yaptığımız görüşmede Türkiye-Almanya münasebetlerinde savunma sanayinden ekonomik bağlantılarımıza varıncaya kadar birçok mevzuyu ele aldık. Mülteciler sıkıntısını de tekrar Sayın Steinmeier ile görüşme fırsatımız oldu. Malum, mülteciler konusunda Almanya Avrupa’da başı çeken ülkelerden bir tanesi. Bunun yanında doğal yüklü olarak Rusya-Ukrayna konusu gündemimize geldi. Bundan sonraki süreçte de daha sık bir ortaya gelme konusunda birbirimize bir kelamımız oldu. İnşallah Almanya-Türkiye bağlantılarında çok daha farklı bir sürecin içerisine gireriz. Natürel Sayın Steinmeier ile görüşmede bilhassa İsrail Cumhurbaşkanı Sayın Herzog’un Türkiye ziyaretini de konuştuk. Sayın Herzog’un Türkiye ziyaretiyle Türkiye-İsrail ortasında yeni bir periyot başlayacak. Sayın Steinmeier de bundan memnuniyet duyduğunu ve bunun isabetli bir adım olduğunu tabir etti. Körfez’deki gelişmeleri ve bilhassa Birleşik Arap Emirlikleri’ne yaptığımız ziyareti de kendisiyle paylaştık. Bunun da Körfez’e yeni bir heyecan getirebileceğini konuştuk.
“NORMALLEŞME SÜRECİ BAŞLATMAK İÇİN SAMİMİ BİR GAYRETİN İÇİNE GİRDİK”
Ukrayna hepimizin Afrika ziyaretiniz boyunca yakından takip ettiği bir başlık oldu fakat onun dışında bölgede kıymetli diğer gelişmeler de var merak ettiğimiz. Bilhassa Ermenistan ile son devirde yine başlayan görüşmeler süreci. Bu hususta görüşmelerden beklentileriniz nelerdir? Bunu öğrenmek isteriz. Bir de en kıymetlisi aslında Azerbaycan bu denklemin neresinde durmakta?
Sayın Steinmeier ile yaptığımız görüşmede de bu bahis gündemimize geldi. Biliyorsunuz, ben esasen Ermenistan’ın atacağı olumlu adımlara tıpkı formda karşılık vereceğimizi söylemiştim. Barış, istikrar ve refaha muhtaçlığı var bu bölgenin. Bu anlayışla ülkemiz ile Ermenistan ortasında da bir olağanlaşma süreci başlatmak için samimi bir uğraş içine girdik. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham kardeşim de bunu yararlı buluyor. Ermenistan’ın da bizimle olağanlaşma istikametinde sergilediği iradeden mutluyuz. Bu süreci yürütmek için karşılıklı olarak Özel Temsilciler atadık ve 14 Ocak’ta Moskova’da birinci görüşmeyi yaptılar. 24 Şubat’ta da bu kez Viyana’da bir ortaya gelecekler. Ermenistan’ın hudutların açılması ve diplomatik ilgilerin kurulması üzere birtakım somut beklentilerinin olduğunu da biliyoruz. Ermenistan şayet şu anda Özel Temsilcilerle başlayan süreci devam ettirmekte kararlı olursa bizim için kapıların kapalı kalması diye bir şey kelam konusu olmaz. Beşerî münasebetlerin güçlenmesi için aramızdaki direkt uçuşların yine başlaması kararını da aldık. Tarifesiz uçuşlar İstanbul-Erivan ortasında bu ay başında açıldı. Ermenistan’dan da olumlu yaklaşımın devamını bekliyoruz. 6’lı Platform oluşturmak suretiyle de Türkiye-Ermenistan ortasındaki bu meşakkatleri aşalım demiştik. Biz bu platformu açmaktan yanayız. Olağan tüm bunlar bir boşlukta olmuyor. Bu manada Azerbaycan-Ermenistan ilgileri ile Türkiye-Ermenistan olağanlaşma süreci birbirini destekleyerek ilerleyebilir. Keza, bölgesel iş birliği fikrimiz de bu ikili süreçleri destekleyecek ve bu ikili süreçlerden beslenecek. Herkesin bu tarihi fırsatı âlâ kullanmak için yapan davranması lazım. Biz tüm bu süreçleri, bugüne kadar olduğu üzere bundan sonra da Azerbaycan ile yakın eşgüdüm içinde yürütmeye devam edeceğiz.
Sayın İmamoğlu, Cem Özdemir ile bir görüşme yaptı ve fotoğrafları medyaya yansıdı. Cem Özdemir de biliyorsunuz kelamda Ermeni soykırımı yasasının mimarlarından birisi. Bugün de Sayın Devlet Bahçeli çok büyük bir reaksiyon gösterdi. Bu hususta yorumunuz ne olur?
Natürel ben Cumhur İttifakı’nın güçlü bir ortağı olan Devlet Bey’in bu hali sebebiyle Allah kendilerinden razı olsun derim. Cumhur İttifak için inşallah 2023 çok daha güçlü neticelenecektir.
“ÜLKEMİZİN BEKASINI İLGİLENDİREN BİR KONU”
Kemal Kılıçdaroğlu’nun “S-400’lerin niçin alındığını bilmiyorum, kime karşı kullanacağımız da açıklanmadı” biçiminde sözleri oldu. S-400’lerin iade edileceği iması da vardı Kılıçdaroğlu’nun açıklamasında. Bununla ilgili bir değerlendirmeniz ne olur?
Belirsizlik ve tehditlerin hiç azalmadığı bir bölgede Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi gereksinimi kapsamında tedarik edilen S-400’ler hakkında polemik yaratılmaya çalışıldığını görüyoruz. Öncelikle akıldan çıkarılmaması, güzel idrak edilmesi gereken en değerli konu şu; savunma ve güvenlik konusu günlük siyasetin dışında tutulması gereken, 84 milyonun tamamını yani ülkemizin bekasını ilgilendiren bir husustur. Bilhassa bugün yaşadığımız Rusya-Ukrayna krizi bu silahların gerekliliğini yine ortaya koyuyor. “S-400 neden alınmış!” O kadar açıklandı; sebepleriyle, sonuçlarıyla, süreciyle kamuoyu bilgilendirildi. Buna karşın, bu türlü sözler kullanmak, bölgemizde olup bitenlerden, dünyadan bihaber olmanın bir sonucu. Yaşadığımız coğrafya prestijiyle taktik balistik füzeler, seyir füzeleri, uçak, helikopter, İHA’ları önleyebilecek kabiliyette sistem gereksinimleri bir mecburilik. S-400’ün bir savunma silah sistemi olduğu ve bu silah sisteminin tedarikinin bir tercih değil, mecburilik olarak ortaya çıktığı devamlı olarak her düzeyde vurgulandı. Ulusal Savunma Bakanımız da açık ve şeffaf bir formda herkese söyledi; ‘Herhangi bir hücum, tehdit olmazsa kimseye ziyanı olmayan bir sistem bu. Önceliğimiz ülkemizin, 84 milyonun güvenliği. Müttefiklerimizin vermediğini Rusya’dan temin ettiğimiz bir sistem.’ Tedarik sürecini kıymetlendirmemiz gerekirse; ülkemiz Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi muhtaçlığını karşılamak üzere yapılan birçok teşebbüse karşın NATO üyesi ülkelerden bu sistemleri tedarik edemedi. Tedarik sürecinde ‘Biz pazar değil ortağız’ anlayışıyla sistemi yalnızca satın alma değil yatırım, teknoloji transferi, ortak geliştirme üzerinde duruldu ve maliyet, teslim müddeti dâhil tüm faktörler göz önüne alındı. Bu sistem, NATO Komuta Denetim sistemleri ve NATO’ya entegre ulusal sistemlere entegre edilmeksizin, müstakil olarak sadece Türk işçi tarafından kullanılacak. Sistemde Rus işçi misyon almayacak. ‘Nerede kullanılacak?’ sorusunun karşılığı pek net; kim füzeyle ülkemize saldırırsa orda kullanılacak. Bir de ‘S-400’ler hangarda bekliyor’ deniyor. S-400’ler nerde beklemesi gerekiyorsa orda bekliyor. Alışılmış kapalı mevzular bunlar. Gereksinim duyulması halinde, bu sistemin kullanılmasına yönelik tüm hazırlıkların yapıldığı ve sürecin olması gerektiği halde ilerlediğini biliyoruz. Bu konuda da gereken açıklamalar yapıldı. Sonuç olarak; ülkemizin bekasını ilgilendiren konularda herkesi daha dikkatli olmaya, tarafsız olmaya ve ulusal menfaatler kapsamında mevzuyu ele almaya davet ediyorum.
“HESAPLAŞMALARI YAPIPI YOLUMUZA DEVAM EDELİM”
Son olarak ABD ile bir müddettir F-35 ve F-16 müzakerelerini sürdürüyoruz. Bu bahiste son durum nedir?
O süreç devam ediyor. Gerek Ulusal Savunma Bakanım gerek öbür misyonlu olan askerî erkan, üst kademe yöneticiler Amerikalı muhataplarıyla görüşmeleri devam ettiriyorlar. Şu ana kadar görüşmeler olumlu istikamette yürüyor. İnşallah bittiği anda da aslında gereği yapılacaktır. Burada çerçevemiz şu; ‘Ya bize bu uçaklarımızı verin ya da elimizdeki F-16’ların bakım tamiratlarını yapmak, bunun dışında F-16’ların bir üst segmentini vermek suretiyle hesaplaşmaları yapıp yolumuza devam edelim.’
