Simenon kalemtıraş kullanıyordu ancak bir vakitler kurşunkalem yalnızca bıçakla açılırdı. Kurşunkalemin tarihi daha eski elbette: Bilinen birinci kurşunkalem 17. yüzyıldan kalma ve günümüzde Almanya’da Faber-Castell şatosunda sergileniyor. Fransız matematikçi Bernard Lassimone, 1828’de (bıçakla açmaktan daha süratli olmasa da) bugünkü kalemtıraşların atası olan birinci mekanik kalemtıraşı icat eden ve patentini alan kişi oldu. Bugün bildiğimiz formda süratlice kalem açan birinci kalemtıraş ise Thierry des Estivaux tarafında 1847’de icat edildi. Kurşunkalem de boş durmuyordu: Kauçuk silgi de birinci kere 1858’de kurşunkaleme eklendi. (Osmanlı periyodunda ise kalemtıraş, hattatların kalemini açtığı uzun saplı özel bıçağın ismiydi. Kamış kalem, düzgün kesilebilmesi için “makta” ismi verilen bir levhanın üzerine konularak kesiliyordu.)
Lakin bıçaktan kalemtıraşa geçmek kolay olmadı. Kalemtıraşı beğenmeyenler, bir kurşunkalemin her vakit en güzel bir bıçakla açılabileceğini söylediler. Ancak kurşunkalemi bıçakla açmak da maharet istiyordu. Üstelik kalemtıraşın icadının üzerinden daha yüz yıl geçmeden mekanik kurşunkalemler piyasaya çıktı. Buna karşın çok fonksiyonel olduğu için kurşunkalem ölmedi. Haliyle kalemtıraşlar da yaşadı ve kalemi bıçakla açan beşerler azaldı. Fakat bu soylu insanların ortasında David Rees üzere kurşunkalem açmayı bir sanat yahut bir zanaat olarak gören ve para kazanan biri daha evvel görülmemişti.
Tanesi 100 dolara kalem açıyor
David Rees, New York’ta yaşayan bir karikatürist. Ancak 2009’da çizmekten bunalıp ABD Nüfus İdaresi’nde işe başlamış. Ofiste bir yandan form doldurup çalışırken bir yandan kendine verilen bir yığın kurşunkalemi yontmaya ve sivriltmeye başlamış. Bir müddet sonra kalemleri kalemtıraşla açmak yerine maket bıçağı kullanmaya başlamış. Zira Rees’e nazaran, şık ve istikrarlı bir halde kurşunkalem açmak, ucunu sivriltmek ve yazacak, çizecek hale getirmek makinelerin eline bırakılacak bir iş değil. Ona nazaran kurşunkalem açmak, aslında takdir edilmemiş, hor görülmüş ve unutulmuş bir sanat; çağımızın sürat anlayışını kabul etmeyen felsefi bir tutuma sahip ve ustalık isteyen bir zanaat.
Bir yıl sonra meskeninde bir kurşunkalem sivriltme atölyesi açan Rees birinci kere duyanların “Şaka mı yapıyorsun?” deyip dalga geçtiği ancak müşterisi olmayı da ihmal etmediği “kurşunkalem açma hizmeti ve danışmanlığı” işini kurmuş. O günden beri önlüğünü ve gözlüğünü takıp bıçakla kurşunkalemleri sivriltme işini ciddiye alan David Beyefendi, kalemi açarken hiçbir şeyi ziyan etmiyor, çıkan talaşı da plastik bir poşete koyup kurşunkalemle birlikte siparişe ekliyor.
Ayrıyeten kurşunkalemin şahsen kendisi tarafından elle ve hedefe uygun açıldığını doğrulayan (resim için farklı, yazı için ayrı) imzalı ve sıra numaralı bir garanti evrakı pakete ekleniyor. Birinci iki yıl ürkek davranıp sipariş edilen kurşunkalemi 15 dolara açıyormuş, 2013’te ise 40 dolar istiyordu (ABD dışı içinse 50 dolar). Artık ise artisanalpencilsharpening.com isimli sitesindeki bilgilere nazaran Amerikalılar için 100 dolara (ABD dışına 120 dolar) kalem açıyor. Bugüne kadar binlerce kalem sivriltmiş biri olarak da işinden hoşnut olan Rees’in tek şikâyeti ucunu açtığı kalemleri ve garanti evrakını çerçeveleyip duvara asan kimi müşterilerden yeni siparişi alamaması.?
Kurşunkalemleri nasıl sivriltmeli?
Rees 2012’de, içinde kendi çizimlerinin çokça bulunduğu ve teorik olarak kalem açmayı anlattığı How To Sharpen Pencils (Kurşunkalemleri Nasıl Sivriltmeli?) isimli bir kitap yazarak bahse ilgi duyan yahut duymayan herkesi bir sefer daha şaşırttı. Kitap “Bu kadar da olmaz!” denecek kadar detaylı bilgiler içeriyor. Kitapta her çeşit kalemtıraş için bir kısım var: Husus madde kalemin nasıl açılması gerektiği ve kalem açarken nelere dikkat edilmesi gerektiği itinayla anlatılıyor. David Rees’in şimdilerde 80 dolara satılan kitabı övgüler alan bir eser, Türkçeye çevrilmesini dilerim. (Bu ortada mekanik kurşunkalemlerden nefret eden David Rees kitabının 11. kısmını bu kalem cinsine ayırmış, ancak bu kısımda tek bir cümle var: “Mekanik kurşunkalemler saçmalıktır!”)
David Rees şimdilerde daha çok garip projeler üretip daha çok müzikle ilgilense de kurşunkalem açma turnelerine de çıkıyor. Evvel hafif bir şaşkınlık ve tebessümle karşılansa da içinde kalemtıraş koleksiyonunun bir kısmını taşıdığı deri çantasıyla ABD’yi uzunluktan boya dolaşıp kitabevleri, kırtasiyeler ve kitap fuarlarında kurşunkalem açmanın ustalık gerektiren inceliklerini gösteriyor. Önlüğünü ve gözlüğünü takıp çıktığı şovlarında her kezinde kelama başlarken en kıymetli üç şeyin güvenlik olduğunu, bıçakla kurşunkalem açmanın tehlikeli olduğunu söylüyor.
Konuşmalarında en çok kırmızı ardıç ağacından yapılan kurşunkalemleri çok beğendiğini, grafitin gövdenin tam ortasında olması gerektiğini, kaliteli olmayan kurşunkalemleri açmayı katiyetle kabul etmediğini, kurşunkalem açmanın onu telefondan, bilgisayardan, internetten uzaklaştırıp sakinleştirdiğini ve huzura kavuşturduğunu anlatıyor. Yayınevleri, kurşunkalem üreticileri ve Neil Gaiman üzere dolmakalemle yazmayı çok seven ünlü müellifler da kendisini destekliyor.
David Rees teşebbüsçü yanıyla insanları gülümseten biri, bize unutulan bir çağı ve kurşunkalem açmanın ruha yeterli gelen taraflarını hatırlatıyor.
Tanesi 100 dolara kalem açıyor
David Rees, New York’ta yaşayan bir karikatürist. Ama 2009’da çizmekten bunalıp ABD Nüfus İdaresi’nde işe başlamış. Ofiste bir yandan form doldurup çalışırken bir yandan kendine verilen bir yığın kurşunkalemi yontmaya ve sivriltmeye başlamış. Bir mühlet sonra kalemleri kalemtıraşla açmak yerine maket bıçağı kullanmaya başlamış. Zira Rees’e nazaran, şık ve istikrarlı bir biçimde kurşunkalem açmak, ucunu sivriltmek ve yazacak, çizecek hale getirmek makinelerin eline bırakılacak bir iş değil. Ona nazaran kurşunkalem açmak, aslında takdir edilmemiş, hor görülmüş ve unutulmuş bir sanat; çağımızın sürat anlayışını kabul etmeyen felsefi bir hale sahip ve ustalık isteyen bir zanaat.
Bir yıl sonra meskeninde bir kurşunkalem sivriltme atölyesi açan Rees birinci sefer duyanların “Şaka mı yapıyorsun?” deyip dalga geçtiği lakin müşterisi olmayı da ihmal etmediği “kurşunkalem açma hizmeti ve danışmanlığı” işini kurmuş. O günden beri önlüğünü ve gözlüğünü takıp bıçakla kurşunkalemleri sivriltme işini ciddiye alan David Beyefendi, kalemi açarken hiçbir şeyi ziyan etmiyor, çıkan talaşı da plastik bir poşete koyup kurşunkalemle birlikte siparişe ekliyor.
Ayrıyeten kurşunkalemin şahsen kendisi tarafından elle ve gayeye uygun açıldığını doğrulayan (resim için başka, yazı için ayrı) imzalı ve sıra numaralı bir garanti dokümanı pakete ekleniyor. Birinci iki yıl ürkek davranıp sipariş edilen kurşunkalemi 15 dolara açıyormuş, 2013’te ise 40 dolar istiyordu (ABD dışı içinse 50 dolar). Artık ise artisanalpencilsharpening.com isimli sitesindeki bilgilere nazaran Amerikalılar için 100 dolara (ABD dışına 120 dolar) kalem açıyor. Bugüne kadar binlerce kalem sivriltmiş biri olarak da işinden hoşnut olan Rees’in tek şikâyeti ucunu açtığı kalemleri ve garanti dokümanını çerçeveleyip duvara asan birtakım müşterilerden yeni siparişi alamaması.
