15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında kurulan Harika Hal (OHAL) Süreçleri İnceleme Komitesi, kanun kararında kararname (KHK) ile bugüne kadar meslekten ihraç edilen ve kapatılan birtakım kurum ve kuruluşlara ait 127 bin 130 müracaattan 124 bin 235’ini sonuçlandırdı.
Sona yanlışsız gelinirken OHAL Kurulu’na tenkitler artarak devam ediyor. Lakin OHAL Kurulu’nun Gazete Duvar’a yaptığı açıklamalar sonrası KHK’lerin en çok vurduğu eğitim topluluğundan reaksiyonlar geldi. Gazete Duvar’ın ‘OHAL Kurulu anlattı: Kararlar nasıl verildi?’ haberinin akabinde Eğitim-Sen Hukuk Sekreteri Arzunur Şimşek, Avukat Necmiye Şabbaz Başel, Avukat Bedia Boran Bulut, Avukat Asuman Tokgöz Cürmü, sorularımızı yanıtladı.
‘767 RET, 508 KABUL, 400 MÜRACAAT KOMİTE ÖNÜNDE’
Kimler ihraç edildi?
Eğitim Sen Genel Merkez TİS Hukuk Sekreteri Arzunur Şimşek: 15 Temmuz sonrası OHAL mühletince, Hükümet 37 Harikulâde Hal Kanun Kararında Kararnamesi (KHK) çıkarmıştır. Bu KHK’lere ekli listeler aracılığıyla ‘Terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı veyahut bunlarla irtibatı’ olduğu tez edilen 125 bin 678 kamu vazifelisi ihraç edilmiştir. Bu OHAL KHK’leri ile 1631 Eğitim-Sen yönetici ve üyesi kamu misyonundan çıkarılmıştır. İhraç üyelerimiz; Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak vazife yapanlar sayıca fazla olmakla birlikte değerli bir kısmı de Barış için Akademisyenler imzasıyla “Bu Suça Ortak Olmayacağız” başlıklı bir bildirinin imzacılarından oluşmaktadır.
Eğitim-Sen OHAL Kurulu’na kaç müracaat yaptı, yapılan müracaatlardan nasıl kararlar çıktı?
İhraç sonrası 685 sayılı KHK ile kurulan OHAL Komitesi’nin oluşturulması üzerine yönetim mahkemeleri tarafından belgeler kurula gönderilmiş, üyelerimiz de komiteye ferdî olarak müracaatta bulunmuştur. 2019 yılı başlarında kurulun ret kararları üyelerimize ulaşmaya başlamıştır. Kurul, müracaatlardan 767’sini reddetmiş, 508 başvuruyu kabul etmiştir. Yaklaşık 400 müracaat şimdi komite önünde. Ret kararlarının idari yargı süreci genel merkez ve bölge hukuk bürolarımızca takip edilmektedir.
Arzunur Şimşek ‘ADALETSİZ İŞLEYİŞ DEVAM EDİYOR’
OHAL Kurulu’yla ilgili farklı çevrelerden birçok tenkit gelmeye devam ediyor. Sizin tenkitleriniz nedir?
15 Temmuz’dan bu yana 6 yıl geçti ve sonuçları prestiji ile ülkenin içinde bulunduğu durum ortada. Olağan şartlarda bertaraf edilmiş bir darbe sonrası demokratik bir ortamın inşası başlar. Bilakis Türkiye halkı çok şiddetli bir altı yıl yaşadı. Siyasi iktidar bu darbe teşebbüsünü bir fırsat olarak görüp Türkiye’de kendi otoriter sistemini inşa etmenin bir vesilesi, mazereti olarak kullandı. Binlerce kamu çalışanının tasfiyesi çalışma hakkının gasp edilmesi bir KHK rejimidir; otoriter rejimin birbiri ile iş birliği içindeki uygulamalarının bir boyutudur. Soruşturma kovuşturma olmadan kamudan ihraç etme birebir halde hukuksuz adaletsiz işleyişle devam etmiştir, etmektedir.
‘KOMİSYON MASUMİYET KARİNESİNİ GÖZETMEDİ’
OHAL Komitesi evrakları birçok çerçevede ele alarak incelediğini, akabinde ‘adil ve tarafsız’ bir biçimde karar verdiğini açıklıyor. Sizce komite müracaatları hangi kriterlere nazaran inceliyor?
Avukat Necmiye Şabbaz Başel: Komitenin hangi kriterleri temel aldığını anlamak pek de mümkün değil. Ret kararları ortalama 4 sayfadan oluşmaktadır. Başvuranlar hakkında bireyselleştirilmemektedir. Komite, UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) üzerinden temin edilen isimli soruşturma/kovuşturma bilgisi, idari soruşturma/kovuşturma bilgisi, KHK’lar ile kapatılan dernek, vakıf üzere STK’lara üyelik bilgisi, öbür tespitler (Kurumdan temin edilen kurum işçi bilgi evrakındaki ‘terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Heyeti’nce devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı veyahut bunlarla irtibatlı olunduğuna dair valilik/kurum kanaati) tarafından kıymetlendirme yapmakta.
RET KARARLARININ GEREKÇELERİ
Üyelerinize ‘ret’ kararları bildiri edilirken daha çok hangi münasebetler sunuluyor?
Tüm ret kararlarında bu başlık kesinlikle yer almaktadır. 141 Eğitim Sen üyesinin müracaatının reddinin tek desteği “diğer tespitler” başlığı altındaki “Kurumunca Komiteye intikal ettirilen kurum işçi bilgi evrakında …. örgütü ile iltisaklı, irtibatlı olduğuna dair valilik/kurum kanaati bulunmaktadır” formundaki açıklama olduğu görülmekte. Bu kanaatin kimler tarafından, ne çeşit fiil, davranış, doküman yahut bilgilere dayalı olarak oluşturulduğu hususu bilinmemektedir. Valilik kanaatinin yer aldığı işçi bilgi belgeleri üyelerimizin kimileri tarafından istenmiş, talepleri reddedilmiş. Ret sürecin iptali istemli davalarda mahkemeler süreci hukuka alışılmamış bulup iptal etmiş olmalarına karşın evraka ulaşmak, valilik kanaatinin nelere dayandığını öğrenmek mümkün olmamış. Lakin komitenin masumiyet prensibini gözetmediğini, şahısların eş ve yakınları ile ilgili bilgileri müracaatların reddi münasebeti olarak değerlendirdiğini dava açıldıktan sonra bize gönderilen dokümanlardan öğrendik.
SENDİKAL FAALİYETLER
Üyelerinize birçok defa soruşturmalar açıldığını kamuoyuyla paylaştınız. Bu soruşturmalara mevzu olan ‘suç’ ögeleri neler?
Avukat Bedia Boran Bulut: Komitenin başvuranlar ile ilgili UYAP araştırması yapma yetkisi bulunmaktadır. Her başvuran hakkında, öncelikle isimli soruşturma/kovuşturmanın olup olmadığına bakılmakta, hakkında devam eden soruşturma, kovuşturma olanların müracaatları reddedilmektedir. İsimli kovuşturmalar; mutlaklaşmış mahkûmiyet kararları yanında devam eden, beraat kararı ile sonuçlanan, kovuşturmanın ertelenmesi, Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı ile yahut kovuşturmanın ertelenmesi kararlarıyla sonuçlanan kovuşturmalar da kurul tarafında rastgele bir örgüt ile irtibat – iltisak münasebetinin varlığı olarak bedellendirilmektedir. Takip ettiğimiz 478 davadan yalnızca 18’i hakkında katılaşmış mahkûmiyet kararı mevcuttur. HAGB halinde sonuçlanan kovuşturmaların konusu ise genel olarak 3713 sayılı Terörle Uğraş Kanunu kapsamında propaganda hatasıdır. Eğitim Sen’in kararları gereği sendikal aksiyonlar sırasında atılan sloganlar, taşınan döviz ve pankartlar, propaganda hatasının gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmaksızın kovuşturmalara husus edilmiştir.
Bedia Boran Bulut Kovuşturmaların başladığı tarihe ait sınırlama bulunmamakta. Kovuşturma ve soruşturmanın ihraç öncesi yahut sonrası olmasının kurulun ret kararlarını etkilemediğini görmekteyiz. İhraç tarihinden evvel olan devam eden, ihraçtan sonra başlayan, komite müracaatın reddine karar verdiği tarihte devam eden kovuşturmalar da müracaatların reddi münasebeti ortasındadır.
Yine soruşturma kovuşturma yapılmasına yer olmadığına dair kararla sonuçlansa da soruşturma evrakındaki polis fezlekesindeki aleyhe sözlere dayalı olarak irtibat/iltisak alakasının varlığı ileri sürülmektedir. Beraat kararlarının varlığı da komitenin ret kararı vermesine mahzur değildir. Beraat edenlerin iddianamelerinden alıntılarla ret kararları gerekçelendirilmektedir. Sendikal hareketler nedeni ile birebir evrakta yargılanıp beraat eden üyelerimizin birden fazla hakkında iade kararı veren komitenin başkalarından farklı bir aksiyonu bulunmayan bir kişinin müracaatının reddine karar verdiğini de gözlemledik.
‘KOMİSYONUN MÜHLET UZATIMI YENİ SIKINTILARA NEDEN OLDU’
OHAL Kurulu’nun vazife müddeti birçok defa uzatıldı. Bunu nasıl açıklıyorsunuz?
Komisyonun vazife mühletinin tertipli olarak uzatılması yeni problemlere neden olmaktadır. Başvuranlar aleyhine işlemekte, hakkında isimli soruşturma/kovuşturma bulunmayanlar istikametinden Komite önündeki müracaatları devam edenlerin ret münasebetini güçlendirmek hedefli soruşturmalar başlatılmakta buna dayalı olarak da ret kararları verilmektedir. Bu soruşturmalar 2013 yılında gerçekleşen, gerçekleştiği tarihte soruşturmaya mevzu edilmeyen fiiller dahi olabilmektedir. Kurulun karar verirken bir sıralaması yahut önceliği olup olmadığı meçhuldür. Örneğin ihraç tarihine nazaran müracaatların incelenmediğini, tekrar haklarında beraat yahut KVYO (karar verilmesine yer olmadığı) kararı verilmesi durumunun da karar tarihini etkilemediğini görüyoruz.
‘FİŞLEMELER TESPİT ETTİK’
Bir öbür sıkıntı ‘Barış Akademisyenleri’nin durumu… Komitenin akademisyenlerle ilgili verdiği kararlar hakkında ne düşünüyorsunuz?
Üniversitelerde vazife yapan sendika üyesi akademisyenler açısından ise Barış Bildirisi’nin imzacısı olmalarının yanı sıra sendikal aksiyon ve etkinliklere iştirakleri ve sendikal temsiliyet durumlarının da kamu misyonundan ihraçlarında tesirli olduğunu gördük. Burada, barış imzacısı akademisyenler hakkında soruşturma/kovuşturmalar başlamış, ağır ceza mahkemeleri tarafından cezalandırılmalarına karar verilenler de olmuştur, AYM’nin Füsun Üstel kararından sonra hepsi hakkında beraat ve KVYO kararları çıkmıştır. Bildiri imzacısı olmanın, AYM tarafından söz özgürlüğü ve akademik özgürlüğün kullanımı olarak kabul edildiği de dikkate alındığında, müracaat konusunun hiç de karmaşık olmadığı kabul edilmeli. Barış imzacıları hakkında her üniversite özelinde bir örnek kararlar verilmiş, kurum kanaatinin ihraca destek yapıldığı belirtilmişse de kurum kanaatine destek bilgi ve evraklara tarafımızca ulaşılamamıştır. Daha da vahimi, açmış olduğumuz kimi davalarda işçi bilgi evraklarında, müracaatçılar ve/veya yakınları hakkında birtakım fişlemeler yapıldığını tespit ettik. Hasebiyle OHAL Komitesi’nin AYM’nin Füsün Üstel kararındaki tespitleri görmezden gelerek ve fişlemelere dayalı olarak, son derece hukuksuz kararlar verdiğini söyleyebiliriz. Açmış olduğumuz davalar devam etmektedir. Lakin hem kurulda geçen 5 yıllık mühlet hem de yargısal süreci göz önüne aldığımızda, müracaatçının özel ömrü ve tabir özgürlüğü üstünde ağır bir müdahale oluşturan bir bahiste, iç hukukta geçirilmesi gerekecek bu müddetin, öngörülen hukuk yolunu tesirli olmaktan çıkardığının kabul edilmesi gerekmektedir.
‘DERNEK ÜYELİĞİ MÜNASEBET GÖSTERİLEREK RET KARARLARI VERİLDİ’
OHAL Komitesi, ‘ret’ münasebetlerinde dernek üyeliğini kâfi bir sebep olarak görmediklerini açıkladı.
Avukat Necmiye Şabbaz Başel: İnanılmaz Hal KHK’leri ile kapatılan dernek, vakıf, STK’lara üye olmak, idarelerinde yer almak da müracaatın reddi münasebetleri ortasında sayıldı. 54 Eğitim Sen üyesinin müracaatları dernek üyeliği de münasebet gösterilerek reddedildi.
Bu dernekler hangileri?
Üyesi olunduğu tez edilen dernekler: Kürt Lisanını, Araştırma Geliştirme Derneği (KURDİ DER), Yardımlaşma Derneği, Ekoloji Etraf Dernekleri ve Bayan Dernekleri. Başvurusu reddedilen bir üyemizin memuriyete atanmadan evvel, üniversite öğrencisi iken öğrenci derneğine üye olduğu bilgisinin ret münasebeti yapıldığını öğrendik. Meğer bir derneğe üye olmak, organlarında misyon almak kamu görevlilerine yasaklanmamıştır. Üyelik yahut yöneticilik disiplin cezası gerektiren fiil ve haller ortasında sayılmamıştır. Üyesi olan dernekler hukuka karşıt faaliyetler nedeni ile kapatılmamıştır. Dernekler, ihraç edilen şahısların hukuka muhalif, kabahat sayılan fiilleri nedeni ile de kapatılmamıştır. Derneğe üyelik kamu vazifelilerinin örgütlenme hakkı kapsamında olduğu halde salt KHK ile kapatıldığı sırada derneğe üye olmak irtibatlı, iltisaklı sayılmak için kâfi sayılmıştır.
Avukat Necmiye Şabbaz Başel Avukat Bedia Boran Bulut: Disiplin soruşturmaları da irtibatlı/iltisaklı değerlendirmesi için kullanılmıştır. İhraç edilen hiçbir sendika üyesi hakkında, ihraç edildiği tarihte 657 sayılı Kanunun 125/E. Hususunda sayılı fiil ve haller kapsamında tamamlanmış bir soruşturma bulunmamaktaydı. İhraç tarihinden sonra sonuçlanan soruşturmalar, komitenin ret kararının münasebeti yapılmıştır. Disiplin soruşturmalarına mevzu edilen fiiller sendikal hareketlerdir. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın mahkemelere gönderdiği savunma eki evraklarında durum anlaşılmıştır.
Avukat Asuman Tokgöz Cürmü: Komitenin “Açık, şeffaf ve kolay erişilebilir” bir sistem kurduğunu söylemek mümkün değil. Evrak sayıları, işin ciddiyeti gözetildiğinde komitenin iş yükü fazladır. Her belgenin ihtimamla incelenmesi mümkün değildir. Kurumların gönderdiği evrakları temel alarak karar verildiğini düşünüyoruz. Kurulun adresi dahi başvuranlar tarafından bilinmemekte, kendileri ile ilgili bir belgeyi göndermek için birçok bürokratik pürüzü aşmak zorunda kalmaktadırlar. Şeffaf bir işleyişten kelam edilemez. Müracaatların ne vakit sonuçlanacağı hangi etapta olduğunu takip mümkün değildir. Mesleğini ömür uzunluğu kamuda ve özel bölümde ifa edememe bakımından durum AİHM içtihadları uyarınca “cezai isnat” niteliği manasındadır. Fakat kurulun kararının gösterdiği üzere, komiteye müracaat cezai bir suçlamaya yanıt verme imkânı sunmamakta. Müracaatçıların savunma hakkı, bilgi dokümanları görme ve değerlendirip yanıtlama hakları bulunmamakta. Kararların destekleri olan evraklar başvurucularla paylaşılmamakta. Komiteye müracaat AİHS’nin 6. unsuru uyarınca mahkemeye müracaat hakkını kullanması önünde de bir pürüze dönüşmüştür. Kurul önünde beklenen mühlet, yönetim mahkemelerinin yapacağı yargısal kontrolün pratikteki tesirliliğini olumsuz etkilemektedir. Bu durum, mahkemeye erişim hakkı ışığında tesirli müracaat hakkı üzerinde ağır ve haksız bir müdahale oluşturmaktadır.
Avukat Asuman Tokgöz Sucu ‘KOMİSYON TEMELİNDE YARGILAMA YAPMAKTA’
Komisyon daha evvel birçok defa isimli bir merci olmadığını açıkladı.
Avukat Necmiye Şabbaz Başel: İdari makam olarak tanım edilen kurul temelinde yargılama yapmaktadır. Özel yetkili yönetim mahkemeleri genel olarak bu kararları onamaktadır. Yönetim mahkemeleri tarafından iptaline karar verilen komite kararı yüzde 1 oranının altında. Tesirli hukuk yolundan bahsetmek mümkün değildir. Ret kararları ile ilgili sırasıyla, yönetim mahkemesine, bölge yönetim mahkemesine, Danıştay’a ve Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yapması gerekecektir. Üstte açıklandığı üzere, idari yargıda geçirmesi gereken mühletin en az dört yıla yakın bir mühlet olabileceği anlaşılmaktadır. Olumsuz bir karar durumunda, AYM önünde beklenecek mühlet de dikkate alındığında sürecin 10 yıldan fazla süreceği mümkündür. Bunun sonucu olarak makul müddette yargılanma hakkı ihlal edilecektir.
Avukat Bedia Boran Bulut: Sonuç olarak ihraçlar öncesi gerçekleşen, gerçekleştiği tarihte kabahat sayılmayan fiiller, kurul tarafından irtibat-iltisaklı sayılma için kâfi görülmüştür. İrtibat-iltisak kavramlarına ihraç için elverişli bir tarif hazırlanmış, şahıslar son derece muğlak olan tarif içerisinde bedellendirilen faaliyetleri nedeni ile ihraç edilmiştir. Komitenin fonksiyonu ise KHK eki ihraç listelerine idari süreç vasfı kazandırmaktır.
TİS ve Hukuk Sekreteri Arzunur Şimşek: Demokrasi olmadan, demokrasi savunulmadan darbe-karşıtlığı mümkün olmadığı üzere geleceksiz bırakılmışlıktan, belirsizlik rejiminden kurtulmamız hiç kimse için mümkün değil. Hukukçularımızın söz ettiği üzere hukukun katledildiği bir ülkeye dönüştük. Bunu AİHM kararlarının uygulanmamasında, Seyahat Davası’nda, Boğaziçi başta olmak üzere üniversitelerde, tüm kurumsal işleyişlerde açıkça görmekteyiz. Eğitim Sen olarak hukuku savunmaya elbette devam edeceğiz. Lakin uğraşımızı toplumsal çabayla büyütmek, gerçek demokrasiyi kazanmak zorundayız. Örgütümüzün hukuk çabası genelde sürdürdüğü demokrasi gayretinden farklı değildir.
