Yaşlanmayıyavaşlatmak, son yıllarda üzerinde çok sayıda bilimsel araştırma yapılan bir konu… Bu açıdan hücre kollayıcı telomerler üzerindeki çalışmalar da artıyor.
Çünkü yaşlanmayı geciktirmek için telomerlerin kısalmasını frenlemek kıymetli. Pekala bu nasıl sağlanır? İşte Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz’ün bu soruma verdiği karşılık:
Prof. Dr. Derya Uludüz
YAŞAM SAYACIDIR
Telomer uzunluğu ve telomeraz, hücresel yaşlanma sürecinin en büyük belirleyicileridir. Telomerler, genetik yapımız kromozomların uçlarındaki kollayıcı kapak üzere fonksiyon görerek, onların bozulmasını önler. Telomerler, ayakkabı bağcıklarının uçlarını koruyan plastik uçlara benzetilebilir. Hücreler her bölündüğünde telomerler biraz daha kısalır ve bu süreç vakitle yaşlanmayı hızlandırır.
Telomerler, adeta bir sayaç üzeredir zira hücrelerin kaç defa bölünebileceğini belirler. Çok kısalmaları, hücrelerin bölünemez hâle gelmesine ve yaşlanmanın hızlanmasına yol açar.
Özetle telomer uzunluğu, sağlıklı yaşlanmanın ve uzun ömrün değerli bir göstergesidir.
TELOMERAZ ENZİMİ DE ÖNEMLİ
Telomeraz;hücre içerisinde var olan, kısalan telomerleri onaran, telomerlerin bitmesini engelleyen bir enzimdir. Telomerleri onararak hücresel gençliği korur. Hücrenin telomer uzunluğu ve telomeraz enzim aktivitesi hücrenin kaç sefer bölünebileceğini yani ömür müddetini belirler.
Telomer uzunluğunun kısalmasını önleyen ve telomeraz aktivitesini artıran tedavilerle ve gerçek ömür stiliyle (doğru beslenme, kaliteli uyku, tertipli antrenman gibi…) yaşlanma sürecinin yavaşlatılabileceği düşünülmektedir.
Neden erken yaşlanırız?
Hücrelerher bölündüğünde, telomerler bir ölçü kısalır ve bu süreç yaşlanmayla direkt bağlantılıdır. Fakat birtakım hayat şekli faktörleri, telomerleri olağandan çok daha süratli bir biçimde kısaltarak yaşlanma sürecini hızlandırır ve birçok kronik hastalığa yer hazırlar.
Bu faktörler; kronik gerilim, yanlış beslenme (Rafine şeker, işlenmiş besinler ve trans yağlar, inflamatuar sitokinleri tetikleyerek kronik iltihaplanmaya (inflamasyon) neden olur ve telomerleri tahrip eder), sistemsiz uyku, hareketsiz hayat, toksinler ve çevresel kirliliktir.
Böyle takviye olun
İşte telomerlerin kısalmasını yavaşlatma yolları…
1 – Zerdeçal: Güçlü antioksidan özelliklere sahip ve telomer sıhhatini kollayıcı tesirleriyle bilinir. İçeriğindeki kurkumin bileşiği, hücresel yaşlanmayı yavaşlatır, telomerleri koruyarak hücre yenilenmesini takviyeler ve iltihap tersi tesirleri sayesinde genel sıhhati güzelleştirir. Bir çay kaşığı toz zerdeçal bir bardak sıcak suya eklenip 10 dakika demlendikten sonra içine karabiber eklenerek tesiri artırılabilir. Tatlandırmak için bal yahut limon da eklenebilir. Günlük olarak 1-2 fincan tüketilebilir. Zerdeçal tozu, bitki çaylarına yahut çorbalara eklenerek de kullanılabilir.
2 – Uyku: Sırf zihnimizi dinlendiren bir süreç değil, birebir vakitte hücrelerin kendini yenilediği, telomerlerin onarıldığı ve bedenin yaşlanmaya karşı korunduğu kritik bir biyolojik süreçtir. Yapılan araştırmalar, yetersiz uyku müddetinin telomer kısalmasını hızlandırdığını ve uzun vadede erken yaşlanma, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve kronik hastalık risklerinin artmasına neden olduğunu ortaya koymuştur.
3 – Gerilim idaresi: Stresle artan kortizol düzeyleri uzun müddet yüksek kaldığında, hücre yenilenmesi yavaşlar, DNA hasarı artar ve telomerler kısalmaya başlar. Derin nefes teknikleri gerilimi giderir, hücresel seviyede gençliği müdafaaya yardımcı olur. Günlük 5-10 dakikalık derin nefes antrenmanları yapmak, bedende kortizol salınımını azaltarak telomerleri uzun vadede koruyabilir.
4 – Omega-3 yağ asitleri: Yaşlanmayı geciktiren en kıymetli doğal bileşiklerden biridir. Hakikat ve doğal kaynaklardan alınan Omega-3, telomer uzunluğunu koruyarak hücresel yaşlanmayı yavaşlatabilir. Haftada birkaç sefer yağlı balık (somon, sardalya, uskumru ve ton balığı), semizotu (zengin Omega 3 içeriği kadar bünyesinde bulunan glutatyon, C vitamini, A vitamini ve beta-karoten üzere güçlü antioksidanlarla da hücresel oksidatif gerilimi azaltarak telomerlerin korunmasına dayanak olur), günlük ceviz, keten tohumu ve soğuk sıkım zeytinyağı tüketimi, bedenin muhtaçlığı olan Omega-3 düzeylerini doğal yollardan karşılamaya yardımcı olur.
5 – Yeşil çay: Uzun ömürle ilişkilendirilen bir bitkidir, içerdiği epigallokateşin gallat (EGCG) isimli güçlü antioksidan bileşik sayesinde telomerleri koruyarak hücresel yaşlanmayı yavaşlatır. Bir tatlı kaşığı yeşil çay yaprağı, bir bardak sıcak suya eklenerek 3-5 dakika demlenmelidir. Daha uzun demleme müddeti, çayın tadını acılaştırabileceği için ülkü müddete dikkat edilmelidir. Günlük olarak 2-3 fincan yeşil çay tüketmek, antioksidan tesirlerinden azamî yarar sağlamaya yardımcı olur.
6 – Nizamlı idman: Fiziksel aktivite, sırf kasları güçlendirmekle kalmaz, hücre sıhhatini direkt etkileyerek telomerlerin korunmasına yardımcı olur. Telomerlerin onarılmasını ve korunmasını sağlayan telomeraz enzimi, nizamlı antrenmanla daha etkin hale gelir. Aerobik idmanlar yani koşu, yürüyüş, bisiklet, yüzme üzere aktiviteler kardiyovasküler sıhhati güzelleştirerek telomerleri korur.
Kaynak: Sözcü
