Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) Lideri ve Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, Kovid-19’da gelinen son durum ve dünyada telaşla izlenen monkeypox (maymun çiçeği) salgınıyla ilgili açıklamalarda bulundu.
Koronavirüste mevt ve olay sayılarının tüm dünyada azalma eğiliminde olduğunu belirten Prof. Dr. Yavuz, yeni varyantlarla ilgili “Yaz ya da sonbaharda yeni dalgalara yol açar mı?” kaygısı yaşandığını ve sürecin yakından takip edildiğini kaydetti. Prof. Dr. Yavuz, “Ayrıca bundan sonra yapılacak aşıların içeriğinin belirlenmesi için Dünya Sıhhat Örgütü’nün motamot grip aşılarında olduğu üzere bir tertibi kelam konusu. Yani nasıl grip aşıları her yıl yenileniyor, bu türlü bir yenilenmeye muhtaçlık var mı, bunu göreceğiz sonbahara gerçek. Zira şu an dünyada BA.2 varyantı da artık azalıyor. Öbür varyantlar, BA. 4, 5, Amerika’da çıkan BA.12 varyantları, bulaşık özellikleri daha yüksek olduğu için, baskın hale geçti. Onlar da kaçıyorlar aşı bağışıklığından. Münasebetiyle aşı takviminde bir değişiklik gerekecek mi bunun yanıtını arıyoruz” dedi.
“SALGIN VAR ANCAK PANDEMİYE DÖNÜŞMESİNİ BEKLEMİYORUZ”
Maymun çiçeği salgınına dair de değerli bilgiler veren Prof. Dr. Yavuz, birinci defa 7 Mayıs’ta İngiltere’de tespit edilen hadisenin üzerinden geçen 20 günde, tam 21 ülkede yeni olay tespit edildiğine işaret ederek “Koronavirüs’teki üzere büyük bir pandemi beklenmese de burada en büyük sorun; virüsün hayvan konaklardan da geçebilmesi nedeniyle, denetiminin zorlaşabileceği” diye konuştu. Prof. Dr. Yavuz, “20 günde, 21 ülkede hadise tespit edildi. Bu bayağı bir salgın olduğunu gösteriyor bize. Gerçek boyutunu da tam olarak bilemiyoruz. Bu yalnızca yakalanan olgular. Sürveyans (takip) sistemi güzel olan ülkelerin yakaladığı olgular. Aslında bilinenden çok daha fazla olay olduğu iddia ediliyor. Eldeki datalara nazaran pandemik kapasitesinin çok yüksek olmadığı düşünülüyor. Zira teneffüs yoluyla çok tesirli bir formda bulaşamıyor, ya da asemptomatik devirde bulaştırıcılığı yok diye kabul ediliyor. DNA virüsü olduğu için çok mutasyon geçirmeyecek diye kestirim ediliyor. Lakin olağan ki mikroorganizmaların yakın takip edilmesi gerekiyor. Zira daha evvel koronavirüsler de bu kadar bulaşıcı olarak bilinmiyordu. SARS hele hiç yayılmıyordu mesela” dedi.
“İLK TEMASLIYA İSE AŞI VE 21 GÜN KARANTİNA”
Prof. Dr. Yavuz, şimdi Türkiye’de hadise tespit edilmediğini lakin birinci hadise çıkarsa neler yapılması gerektiğini ise şu sözlerle anlattı: “Türkiye’de düşünsenize hiç görülmemiş bir hastalık. Birinci hastanın, döküntüler büsbütün kuruyana kadar izolasyonda kalması gerekecek. Zira toplumda hiç görülmeyen bir hastalık ki birinci sefer olacak. Daha evvel yayılmamış bir hastalık yani, bu halde tahminen yayılmasını engelleyebiliriz. Hasta tespit edildikten sonra tüm lezyonlar kuruyacak, kabukları dökülecek, zira oralardan da bulaşma kelam konusu olabiliyor; bu da 2 ila 4 hafta kadar sürüyor. Semptomlar çıktıktan, döküntüler başladıktan sonra 14-28 gün ortası hasta olan kişinin izolasyonu gerekiyor. Temaslıda ise semptomlar oluşmadan aşılama yapılması ve 21 güne kadar izolasyonu kelam konusu olabilir.”
“EV HALKININ YÜZDE 10’UNA BULAŞTIĞI GÖSTERİLDİ”
Hastalığın bulaşma yolunun döküntülerle yakın temastan geçtiğine işaret eden Prof. Dr. Yavuz, “Döküntülerde bol ölçüde virüs var. O döküntü yahut hastanın çıkartılarıyla diyelim (vücut sıvıları) yakın temasla bulaşır. Mesela konuşurken de uzun müddet çok yakın temasta, bulaşma riski var. Zira Afrika’daki salgınlarda yapılan çalışmalarda, mesken halkının yüzde 10’una yakın, temasla bulaştığı tespit edilmiş” dedi.
Hastalığın yayılması Kovid’den sıkıntı olsa da neredeyse Kovid’den daha fazla ölümcül olabilen bir virüs olduğuna da dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, “Bir başka eza da çiçek hastalığının akrabası bir virüs olmakla birlikte, hayvan rezervuarlarında bulunabilmesi. Gerçek hayvan rezervuarı hangisi, onu bile bilmiyoruz. Bu türlü bir hastalık olduğu vakit, hayvanlarda da etken olabiliyorsa, Kovid’den de biliyoruz, o vakit denetimi daha güç oluyor. Bir de kişi semptomatik olduktan sonra yani hastalık belirtileri başladıktan sonra bulaştırıcılık epeyce uzun sürüyor. Kabuklanmaların hepsi, bedende çıkan döküntülerin hepsi yok olana kadar bulaştırıcılığı sürebiliyor. Fakat hastaları yakalamak kolay olduğu için, döküntülerden çabucak tanıyıp hastayı izole edip, etrafını de ‘ring aşılama’ dediğimiz biçimde aşıladığınız vakit denetim altına alınabileceği düşünülüyor” halinde konuştu.
“HEKİMLERİN DE BİLGİLENDİRİLMESİ LAZIM”
“Bizim de Türkiye olarak süratlice hadise tanımlaması yapmamız lazım ve sürveyansı (takip) artırmamız lazım” diyen Prof. Dr. Yavuz, şu ihtarlarla kelamlarına devam etti: “İnsanların farkındalığını arttırmamız lazım. Hadiseyi görecek olan doktorların eğitimlerini artırmamız lazım zira uzun vakittir görülmeyen bir hastalık. Biz KLİMİK Derneği olarak bugün doktorlarımıza yönelik bu tarafta bir eğitim toplantısı yapıyoruz örneğin. Türkiye’de 1980’e kadar aşılanma vardı, 80’den sonra aşılı olan yok. Münasebetiyle en geç aşılanan kümenin bile aşısının üzerinden 42 yıl geçmiş. Aşısı olup da hastalığa yakalanan var. Aşı ne kadar koruyor, yine kısmi bir koruyuculuğu olacaktır. Fakat bunun yüzde 80-90 seviyesinde olması beklenmiyor açıkçası.”
“TÜRKİYE DE BİR ÖLÇÜ ÇİÇEK AŞISI ALMIŞTI”
2001’de Amerika’da gerçekleşen şarbon saldırısı sonrası ülkelerin çiçek virüsüyle de ilgili alarma geçtiğini ve biyolojik atak tehdidine karşı çiçek aşısı temini gerçekleştiğine de değinen Prof. Dr. Yavuz, Türkiye’nin de o yıllarda belirli bir ölçü çiçek aşısı aldığını söyleyerek kelamlarını şöyle noktaladı: “Çiçek aşıları stoklamıştı kimi ülkeler. Sanırım Türkiye’de de 2011 yılında muhakkak bir ölçü aşı alınmıştı. Aslında öngörülüyordu maymun çiçeği salgını. Zira Nijerya’da 2017 yılında apansızın ortaya çıktı, şu andakinin bir modeli orada yaşanmıştı zati. Bu türlü bir hazırlık vardı. Bu nedenle de 2019’da, daha az yan tesiri olan MVA (nonreplike atenüe canlı aşı) aşısına EMA ve FDA onay vermişti. Ancak o aşı da kitlesel aşılamalarda şimdi büyük çapta kullanılmadığı için, koruyuculuğuyla ilgili sanki aktifliği ne olur diye düşünülüyor. Maymun çiçeğinde riskli küme daha çok çocuklar ve hamileler. O yüzden ekstra dikkat edilmesi gerekiyor bu kümede.”
