Seyhan Akıncı – Sahi, coğrafya yazgı midir? Herkes için midir örneğin? Her cilt için… Sahnedeki yedi bayan bir tabutu omuzluyor. Bize baht diye belletilmeye çalışılan ne varsa 65 yıllık kısacık hayatını bunlara karşı gayrete adamış Fatma Nudiye Yalçı’nın yaptıklarını, o tabutun etrafında dans ederek kutluyorlar. Zira sonu belirli bir yolda kendin olarak yürümek bize ezber edildiği üzere yürek istiyor. Fatma Nudiye Yalçı, Türkiye’nin birinci bayan oyun-öykü muharriri, mütercim ve aktivist. İBB Kent Tiyatroları’nın ödüllü oyunu “Yaftalı Tabut” bizi 1904’te başlayıp Fatma Nudiye’nin Sofya trenine bindiği uzun bir seyahate çıkarıyor. Bilgesu Erenus’un yazdığı oyunun direktörü ise Yelda Baskın.
Baskın, Fatma Nudiye Yalçı’nın değerini “Nudiye Hanım hakkında araştırma yapmaya başladığımda, vaktinin çok ötesinde, her koşul ve şartta mücadeleci, üretken bir ömür süren, gerçek bir devrimci ile karşılaştım ve bu 2020’lerin Türkiye’sinde yaşayan bir bayan olarak beni çok etkiledi ve güç verdi” kelamlarıyla anlatıyor. Baskın, aldığı etkiyi 95 dakikalık tek perdelik oyunda epeyce efektif bir rejiyle seyirciye geçirmeyi başarıyor. Sahnede izlediğimiz yedi bayan Fatma Nudiye’nin farklı periyotlarına hayat veriyor. Birebir vakitte erkek karakterleri de canlandırarak tabulara muzipçe göz kırpıyor. Evvel Gümüşsuyu’ndan e’lerle bebek Fatma Nudiye’nin birinci seslerini duyuyoruz. Kırmızı bir karanfil, sahnede Fatma Nudiye olan oyuncuların kimi vakit yakasına kimi vakit saçına konuyor ve seyirci için öyküyü takip etmeyi kolaylaştırıyor. Burjuva bir ailenin içine doğmasına rağmen terazisi eşitlikten ve adaletten yana tartan Fatma Nudiye oyunun isminde geçen yaftalardan birincisini gittiği Fransız okulunda yiyor, şeytan diye. Zira kurallara uymazsak ateş bizi bekler! Ve şimdi genç bir kızken bu yaftaları alaycı bir tutumla karşısına alıp gayret ediyor.
Marksist öğretiyle karşılaştığında genç bir bayan. İsmi yüksek sesle söylenemeyen kitapların alınıp satıldığı sahafların birinde Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu ile tanışıyor. Evlilik ile sonuçlanan bu müsabaka Nudiye Hanım’ın “Deli Nizam” tarafından terk edilmesiyle sonuçlanıyor. Oyun bize Fatma Nudiye Yalçı’nın ömrü üzerinden 1920’lerle başlayan ve birçoğunun öyküsü cezaevi ve sürgünle biten Türk solunun ve solcularının izdüşümünü veriyor. Oyuna nüfus etmek için o denli “Das Capital” falan devirmenize de gerek yok. Zira ne didaktik bir lisanı var oyunun ne de bir şeyi empoze etmek üzere bir hedefi. Bu sebeple 1 Mayıs yürüyüşünden 1951’deki donanma davasına oradan Vatan Partisi’ne uzanan tarihî izlek, bu periyotlara dair merak uyandırıcı bir öge oluyor.
Geç kalmış bir hürmet duruşu
Fatma Nudiye’nin 30’lu yaşlarına geldiğimizde karşımıza Nâzım Hikmet ve Dr. Hikmet Kıvılcımlı üzere kıymetli figürler de çıkıyor. Ve kendinize asıl sorduğunuz soru şu oluyor; “Nasıl olur da Nâzım’ı, Dr. Kıvılcımlı’yı bilirken bugüne kadar Fatma Nudiye’den haberim olmamış?” İBB Kent Tiyatroları’nın “Yaftalı Tabut” oyunu bizi Türkiye tarihinin en hareketli günlerinde yazdıklarıyla, aksiyonlarıyla, aşklarıyla tam manasıyla yaşamış bir bayanın anlatısıyla buluşturarak birinci bayan oyun müellifine geç kalmış bir hürmet duruşu temelinde. Ve Fatma Nudiye olma sırası kendisine gelip de o kırmızı karanfil yakasına iliştirildiğinde oburlaşan bayanlar; Bensu Orhunöz, Ceren Hacımuratoğlu, Lale Kabul, Nazan Yatgın Palabıyık, Selin Türkmen, Şenay Bağ, Yeşim Mazıcıoğlu… Fatma Nudiye’nin hamasetinin bulaşıcılığını hem birbirlerine hem de izleyicilere o denli samimi geçiriyorlar ki. Vücudu Sofya’da dinlenmekte olan Fatma Nudiye Hanım’ın fikirlerinin dünyanın bütün coğrafyalarında tüm kovuşturmalara inat yaşaması ise ne memnunluk. Haykıran manasına gelen Nudiye’nin sesine bir yerlerde kulak vermek istersiniz tahminen.
