Müjde Işıl – Sene 2004… Orhan Oğuz’un yönettiği ve başrollerini İpek Tuzcuoğlu, Ece Uslu, Mahsus Namal’ın paylaştığı cinli dehşet sineması “Büyü”nün galası yapılıyor Maçka G-Mall’da. Dekor olarak kullanılan gerecin tutuşması sonucunda yangın çıkıyor ve galaya katılanlar, vefatla burun buruna geliyor. Bir yanda dumandan boğulma tehlikesi bir yanda izdihamda ezilme riski… Beşerler hastanelik oluyor. O galaya katılanlar ortasında Atilla Dorsay da var. “Sinemayı seviyoruz fakat uğruna ölecek kadar da değil” diye özetliyor o gece yaşananları.
İzleyici sayısı 500 bini geçen “Büyü”, günümüzde her hafta vizyonda bir ya da birkaç örneğini gördüğümüz cinli endişe sinemalarının furyasını ateşleyen imal oldu. 2006’da Hasan Karacadağ, bir seriye evrilecek “Dabbe” ile çıktı karşımıza. Bu serinin her üretimi da küçümsenmeyecek seyirci sayılarına ulaştı. Sonrası ise çorap söküğü üzere geldi. “Musallat”, “Siccin” vs… Bu sinemalar, birçok alt çeşidi olan kaygı sinemasını ülkemizde neredeyse tek çeşide indirgediler. Büyük bütçeli sinemaların olduğu haftalarda da vizyondalar, vizyona az sinema girdiği vakitlerde da… Birbirinden tuhaf isimleri ve “cin çarpmış” afişleri var. Pandemi nedeniyle duraksayan cinli sinemalar furyası, kısa bir ortadan sonra perdeye tekrar hâkim oldu.
Neden ve kime cin?
Genel ölçekte baktığımızda dünya sinemasında dehşetin başkahramanları olarak vampirleri, kurt adamları ve zombileri görüyoruz. Hayaletleri ve bir dinî öge olarak şeytanı da bunlara dâhil edebiliriz. Dinî ve klasik geçmişimiz ise üç harflileri, cinleri kaygı motifi olarak o kadar bilinçaltımıza yerleştirmiş ki cümle içinde isminin geçmesi bile kulağımızı çekip tahtaya vurmamıza yetiyor. Aşina olduğumuz ve inandığımız şeyden korkuyoruz doğal olarak. Endişe sinemalarının cine takılmasının klâsik kodunu bununla açıklayabiliriz. Cin varsa dehşet var ve bundan korkmaya hazır seyirci de var.
Peki, işin yapım boyutu nasıl? Senaryo için uzun uzadıya baş yormaya gerek kalmıyor. Cinin varlığı kâfi. Geniş bir takıma gereksinim yok. Minimal bir takımla kısa vakitte çekilebiliyor. Direktör koltuğunda çok hünerli isimler aranmıyor. Oyuncu takımı için de ünlü isimlere ihtiyaç yok; rol yapanın korktuğunu seyirciye belirli etmesi kâfi. Biçimsel estetiğin falan bahsi bile geçmiyor. Dehşetli yüzlü bir afiş, içinde cin geçen tuhaf bir isim, amatör bir oyuncu takımı, sessizlik anında patlayan müzikler ve çokça “böööö” sahnesi derken yapım tamam. Bütçelerin büyük kısmı efektlere ve makyaja gidiyor. Onun dışında zorlayıcı bir sarfiyattan bahsetmek sıkıntı. Bütçesi yüksek, masrafı fazla olmayınca ziyan etmek de zorlaşıyor elbette. Bilhassa de cinli sinemaların, birden fazla bağımsız ve ödüllü yerli/yabancı üretimin seyirci sayısını katlayan kemik izleyicisi olduğu düşünüldüğünde…
Seri imalata dönüşen cinli sinemalar furyası yaklaşık 20 yıldır sinemalarımızda uzunluk gösteriyor. Yüksek kriterleri olmadığı, pek çok cinse nazaran şablonlarla süratli ve kolaylıkla kotarılabildiği için bu üretim devam edecek üzere görünüyor. Dehşet sinemamızda yeni akım, tahminen de dehşet anlayışımızı yenilediğimizde
gerçekleşecek.
‘Furyaya dönüştükçe kalite düştü’
Milliyet Sanat müellifi Hasan Az Derin, vizyona giren sinemaları asla kaçırmaz ve her sinemayla ilgili yorumunu hiç yüksünmeden paylaşır. Hasebiyle yerli kaygı sinemaları hakkında onun müşahedesi ve değerlendirmesine kulak vermekte fayda var. Ender, bu furyanın geldiği noktayı yorumluyor.
“2000’lerin başında, neden sinemamızdan mahallî endişe ögelerini kullanan dehşet sinemaları çıkmıyor, diye hayıflanırdık. Seyrek örneklerle başlayan bu tip dehşet sinemaları giderek bir furyaya dönüştü. Lakin biz düzgüne gitmesini beklerken yapım kaliteleri, senaryoları ve oyunculukları daha da berbatlaştı. Bunun farklı nedenleri var. Birinci başlarda düşük bütçelere karşın yeterli gelir getiren sinemalar, giderek daha fazla yapımcının ilgisini çekmeye başladı. Bütçeler gittikçe daha çok düştü fakat her şeye karşın, bu üslup sinemaların daima bir seyirci kitlesi olduğu için bu sinemalar kâr etmeye devam ettiler. Lakin artık neredeyse, bir sinema sinemasının taban gereklerini yerine getirmeyecek kadar düşük bütçelere gerilemiş durumdalar. Bu sinemalarda çoğunlukla genç oyuncular ve direktörlerle çalışılıyor. Onlar da büyük ihtimalle çok para almayıp bunu kesime giriş için bir fırsat olarak görüyorlar.
Neden hâlâ izlendiklerine gelince… Bu sinemaların gösterime girdiği salonların çoğunlukla sosyoekonomik seviyesi ve eğitim düzeyi düşük bölgelerde olması dikkat cazibeli. Tekrar bu bölgeler çoğunlukla muhafazakâr bölgeler. Bu da birçoklarını İslami endişe olarak tanımlayabileceğimiz ve ekseriyetle korkutmaktan çok uzak olan bu sinemaların gaye kitlesinin endişe sineması hayranları değil, sinemayı kendilerine ucuz bir buluşma yeri olarak konumlandıran muhafazakâr çiftler olduğunu gösteriyor. Kimi vakit izleyecekleri sinemanın ne olduğunu bile incelemeden salona giren çiftler, öteki yerde yapamayacakları ufak yakınlaşmaların fırsatını bulabiliyorlar.”
