Zaman vakit “phlppgrrd” takma ismini kullanarak da çizerlik yapan Philippe Girard, tutkulu bir Cohen hayranıdır. Kanada’nın Quebec kentinde kitaplarla iç içe geçen bir çocukluğun akabinde Laval Üniversitesi’nde Grafik okur. Bu müddet zarfında irili ufaklı pek çok projede kendine yer bulur. Profesyonel bir sanatçı olarak yazıp çizmeye ise 1997 yılında başlar.
İş hayatının yanında çeşitli mecmua ve gazetelerde de çizer Girard. Hatta yakın bir arkadaşıyla bir arada bir çizgi roman fanzini çıkarır. İlerleyen yıllarda kendi çizgi romanlarına da imza atar ve Leif Tande isimli bir öbür Kanadalı çizerle bir arada çıkardığı ‘Danger Public’ isimli çalışması 2019 yılında Alexis Chartrand tarafından sinemaya uyarlanır.
Girard, mesleği boyunca onlarca mükafata layık görülse de ‘Leonard Cohen: Teldeki Kuş’ isimli çizgi romanı onu dünyaya tanıtan çalışması olur. Geçen sene özgün lisanında okurlarının karşısına çıkan ‘Teldeki Kuş’, geçtiğimiz günlerde Karakarga Yayınları etiketiyle raflara girdi. Mütercimi ise Uzman Ünsal Eriş.
GEÇ KALMIŞ BİR TANIŞMA
Cohen de Girard üzere Qubeck’li. Girard’ı usta sanatkara yakın hissettiren şeylerin başında da zati bu gelir. Bir de birkaç küçük anı var. Bunlardan biri, Girard’ın Cohen’le tanışmayı kıl hissesiyle kaçırdığı bir güne dair. Girard, Le Devoir’a verdiği bir röportajda; 18 yaşındayken bir gün kuzeniyle buluşmaya gittiğinden bahseder ve kısacık bir vakit kaybı yüzünden Cohen’le tanışmayı kaçırdığını söyler. Kuzeni erken geldiği için çok şanslıdır ve bunu ballandıra ballandıra anlatır.
Girard da bunun üzerine en yakın müzik mağazasına gidip Cohen’in ‘The Future’ albümünü alır. Öteki bir değişle Girard da bu albüm aracılığıyla onu tanımış olur. Okul yılları ve iş hayatı boyunca Cohen’le kurduğu “diyalog” giderek artmaya başlar. Dinlenen her müzikte samimiyetleri artar. Nedenini ise şöyle açıklar Girard: “Cohen’in tüm hayatı boyunca kim olduğunu aradığını fark ettim. Benimkini yansıtan bir yaklaşım bu… Cohen’de zati içimde yankılanan bir şeyin karşılığını buldum.”
Derken tarih 7 Kasım 2016’yı gösterir ve usta sanatçı Cohen dünyaya veda eder. Girard, bu haberi duyduğunda derin bir ıstırap hisseder. “Dünya onsuz daha az hoş, daha az komik ve daha az değişikmiş gibi” gelir. Onunla ilgili bir çalışma yapma fikri de yeniden o günlerde aklına gelir. Fakat bir mühlet için bunu erteler. Ne de olsa dünyada birilerinin aslında bunu yaptığını, bir Cohen biyografisinin yakında yayınlanacağını düşünür ama bu türlü bir kitap asla çıkmaz. Girard da bundan yürek alarak kolları sıvar ve ‘Teldeki Kuş’ için çalışmaya başlar.
Leonard Cohen – Teldeki Kuş, Philippe Girard, Tercüman: Uzman Ünsal Eriş, 120 syf., Karakarga Yayınları, 2022. Kaba öyküyü oluşturup çizime başladığında enteresan bir olay daha yaşar. Cohen’in öldüğü meskeni (kitaptaki birinci paneli) detaylı çizmek için Google Street View’u kullanır ve Cohen’in sokağına girdiğinde onu bir sandalyede oturur halde görür. Kitabı belgesel havasından çıkarıp “içindeki Cohen’i” yansıtmaya da böylece karar verir.
İKİ İSPANYOL
21 Eylül 1934’te doğup 7 Kasım 2016’da ortamızdan ayrılan Cohen, 82 yıllık hayatında çok fazla bayan tanıdı, çok fazla viski ve puro içti, çok fazla uyuşturucu kullandı ve çok fazla dize yazdı. Onu ölümsüz kılan müzikleri söylemeden önce, daha çocuk yaşlarında şiirle ilgilenmeye başladı. Lakin okuduğu İngiliz, Amerikan şairleri nedense içindeki alevi tutuşturmaya yetmiyordu. Cohen onları taklit ederek çeşitli şiirler yazıyordu yazmasına, ancak bir şeyler eksikti işte. Ve o eksilik hiç beklemediği bir anda doluverdi. Dünyaca ünlü İspanyol şair Federico García Lorca’nın bir kitabı günün birinde tesadüfen eline geçiverdi. Çeviri şiir insanı nasıl bu kadar tesirler mi diye sormayın, bu etkileşim dünyaya bir sanatçı doğurdu.
Lorca’yla birlikte kendi sesini yakalamaya başlayan Cohen bir de gitar çalmaya merak saldı. Kendi müziklerini söylemek, eh biraz da kızları etkilemek için daima çalışıyordu lakin pek de muvaffakiyet olduğu söylenemezdi. Tekrar bir gün tesadüf yapıtı parkta yürürken bir öteki İspanyol hayatına dahil oldu. Flamenko üslubunda gitar çalan bir sokak müzisyeniydi bu. Cohen çok etkilendi ve ona gidip kendisine ders verip vermeyeceğini sordu. Ders vermeyi kabul eden İspanyol, birkaç gün boyunca Cohen’in meskenine gidip gelmeye başladı. Çeşitli akorlar gösteriyor ve onu devam etmesi tarafında teşvik ediyordu.
Ne var ki bir gün derse gelmedi. Cohen de meraklandı natürel. Çabucak İspanyol’un kaldığı pansiyonu aradı. Vazifeli, İspanyol’un intihar ettiğini söyledi. Ne bir not vardı, ne bir şey. Öylece gelip gitmişti…
Cohen, hayatını etkileyen bu iki İspanyol’un akabinde yazmaya ve çalmaya devam etti. Sonra mı? Sonra bir sürü makûs bağlantı yaşadı, çok fazla uyuşturucu kullandığı için giderek depresif bir beşere dönüşüyordu, şimdilerde en âlâ müziklerinden biri kabul edilen ‘Suzanne’in haklarını diğerine vermek zorunda kaldı, çıkardığı birinci albümü o kadar makûs tenkitler aldı ki her şeyi bırakma noktasına dek geldi… Fakat yılmadı, devam etti. Onu tüm dünyaya tanıtan şey de aslında bu oldu.
BARIŞ YANLISI BİR SANATÇI
Cohen bir Yahudi’ydi. Onu bu yüzden, bilhassa de son dünya turnesinde İsrail’de konser vermesi yüzünden çok insan eleştirdi lakin İsrail’de konser vermesi onun bu kirli savaşı desteklediği manasına gelmiyordu. Cohen tersine barış yanlısı bir sanatçıydı. Tel Aviv’de konser verdikten sonra Ramallah’ta Filistinli Mahkumlar Derneği’nin organize ettiği bir konsere daha çıkmayı planlıyordu. Tıpkı 1973’te Yom Kippur Savaşı’nda İsrail’de küçük bir dinleti yaptığı üzere ya da Mısır’da da müzik söylemek istemesi üzere.
Pek natürel bu konserler gerçekleşmedi ve Cohen tek taraflı konserler veren biri biçiminde lanse edilip İsrail’in Filistin’e uyguladığı zulmü destekliyormuş üzere bir hal içine girildi. Lakin o bu üslup ithamların altında ezilemeyecek kadar büyük bir sanatçıydı ve müzikleri onun barışa yönelik, insan haklarına yönelik olan tavrını anlatmaya yeterdi.
“Şiir kimsenin hükmedemediği ve kimsenin bilmediği bir yerden gelir,” der Cohen. Onun müziklerini nasıl yazdığını anlamak için hayatına bakmak gerekir, zira Cohen, tabiri caizse bir şiir üzere yaşadı; ağırbaşlı, depresif ve büyüleyici… ‘Teldeki Kuş’sa Girard’ın Cohen’in hayatına açtığı bir pencere olarak nitelenebilir. Onun penceresinden görünen şiir işte bu formda.
